NASA’nın Yeni Verileriyle Vulcan’ın Gerçekliği Tartışmalı Hale Geldi

NASA’nın Yeni Verileriyle Vulcan’ın Gerçekliği Tartışmalı Hale Geldi

Yeni bir araştırmaya göre, Uzay Yolu evreninde Bay Spock’ın kurgusal gezegeni Vulcan’a ev sahipliği yaptığı düşünülen 40 Eridani A yıldızının yörüngesinde döndüğü sanılan bir gezegen, aslında yıldızın kendi titreşim ve sarsıntılarının neden olduğu bir tür astronomik illüzyon.

Dartmouth College’dan gökbilimci Abigail Burrows ve daha önce NASA’nın Jet İtki Laboratuvarı’nda görev yapmış bir bilim ekibi, “Vulcan’ın ölümü” başlıklı bir makale yayınladı. “NEID, HD 26965’in yörüngesindeki gezegen adayının yıldız aktivitesi olduğunu ortaya koyuyor” başlıklı makale The Astronomical Journal’da yayınlandı. (Not: HD 26965, 40 Eridani A yıldızı için alternatif bir addır).

Star Trek’in meşhur ettiği bir yıldızın etrafında dönen bir gezegenin olası tespiti 2018’de duyurulduğunda heyecan yaratmış ve büyük ilgi çekmişti. Ancak sadece beş yıl sonra, diğer araştırmacılar gezegenin gerçekten orada olup olmadığını sorguladıklarında, gezegenin varlığı sallantılı bir zemine oturmuş gibi görünüyordu. Şimdi, birkaç yıl önce Arizona’daki Kitt Peak tepesine yerleştirilen bir NASA-NSF aracı kullanılarak yapılan hassas ölçümler, Vulcan gezegenini bilim kurgu dünyasına daha da kesin bir şekilde geri döndürmüş gibi görünüyor.

Dış gezegenleri – diğer yıldızların yörüngesinde dönen gezegenler – tespit etmek için kullanılan iki yöntem, garip yeni dünyalar için devam eden arayışta diğerlerine baskın gelmektedir. Bir gezegen yıldızının önünden geçerken yıldız ışığındaki küçük düşüşü izleyen transit yöntemi, tespitlerin büyük çoğunluğundan sorumludur. Ancak “radyal hız” yöntemi de dış gezegen keşiflerinde sağlıklı bir paya sahiptir.

Bu yöntem, özellikle Dünya’nın bakış açısından yıldızlarının yüzlerini kesmeyen gezegenlere sahip sistemler için önemlidir. Bilim insanları, yıldız ışığındaki ince değişimleri takip ederek, yörüngedeki bir gezegenin yerçekimi onu bir yöne, sonra başka bir yöne çekerken yıldızın kendisindeki “yalpalamaları” ölçebilirler. Çok büyük gezegenler için radyal hız sinyali çoğunlukla kesin gezegen tespitlerine yol açar. Ancak çok büyük olmayan gezegenler sorunlu olabilir.

HD 26965 b gezegeninin orijinal, olası tespitini yapan bilim insanları bile – neredeyse hemen kurgusal Vulcan ile karşılaştırıldı – bunun bir gezegen gibi görünen dağınık yıldız titreşimleri olabileceği konusunda uyarıda bulundu. Yaklaşık 16 ışık yılı uzaklıktaki güneş benzeri bir yıldızın etrafında 42 günlük bir yörüngede Dünya’dan daha büyük, Neptün’den daha küçük bir “süper-Dünya”nın kanıtlarını rapor ettiler. 2018’de henüz mevcut olmayan yüksek hassasiyetli radyal hız ölçümlerini kullanan yeni analiz, olası keşifle ilgili ihtiyatın haklı olduğunu doğruluyor.

“Star Trek” hayranları için kötü haber, Kitt Peak Ulusal Gözlemevi’ndeki teleskop kompleksine yeni eklenen NEID adlı cihazdan geliyor. NEID, diğer radyal hız aletleri gibi, Doppler etkisine dayanır: bir yıldızın ışık spektrumundaki kaymalar onun yalpalama hareketlerini ortaya çıkarır. Bu durumda, yıldızın dış kabuğunun (fotosfer) farklı seviyelerinden yayılan ışığın çeşitli dalga boylarındaki sözde gezegen sinyalinin ayrıştırılması, tek tek dalga boyu ölçümleri – Doppler kaymaları – ve hepsi birleştirildiğinde toplam sinyal arasında önemli farklılıklar olduğunu ortaya çıkardı.

Bu da büyük olasılıkla gezegen sinyalinin, yıldızın yüzeyinde 42 günlük bir dönüşe denk gelen bir şeyin titreşimi olduğu anlamına geliyor; belki de yıldızın yüzeyinin altında konveksiyon adı verilen daha sıcak ve daha soğuk katmanların çalkalanması, parlak, aktif bölgeler olan lekeler ve “plage”lar gibi yıldız yüzeyi özellikleriyle birleşiyor. Her ikisi de bir yıldızın radyal hız sinyallerini değiştirebilir.

Yeni bulgu, en azından şimdilik, 40 Eridani A yıldızını olası gezegeni Vulcan’dan mahrum bıraksa da haberler o kadar da kötü değil. Bu tür ince ayarlı radyal hız ölçümlerinin gösterilmesi, gerçek gezegenler ile uzak yıldızların yüzeylerindeki sarsıntılar ve çıngıraklar arasında daha keskin gözlemsel ayrımlar yapma vaadini taşıyor.

“Star Trek” evreninde Vulcan’ın yok edilmesi bile öngörülmüştü. Vulcan, ilk olarak 1960’ların orijinal televizyon dizisinde Spock’ın ana gezegeni olarak tanımlanmıştı. Ancak 2009 yapımı “Star Trek” filminde Nero adlı Romulanlı bir kötü adam, Spock’ın ana gezegenini yok etmek için yapay bir kara delik kullanır.

Derleyen: Deniz KAFKAS

Kaynak: NASA’nın Yeni Verileriyle Vulcan’ın Gerçekliği Tartışmalı Hale Geldi

Öklid Uzay Aracı Şimdiye Kadar ki En Büyük Kozmos Görüntülerini Çekti

Öklid Uzay Aracı Şimdiye Kadar ki En Büyük Kozmos Görüntülerini Çekti

NASA’nın Yeni Verileriyle Vulcan’ın Gerçekliği Tartışmalı Hale Geldi