Yapay Zekanın Sümer Tabletlerindeki Eksik Metinleri Çözmesine Ramak Kaldı
Bir yapay zeka programı, 4500 yıl öncesine kadar olan çivi yazılı tabletlerdeki eksik kelimeleri çarpıcı bir doğrulukla tahmin edebiliyor.
Tabletler, MÖ 2500 ile MS 100 yılları arasında Mezopotamya hakkında bilgiler içeriyor, ancak eksik metin, bilim insanlarının eski uygarlığın sırlarını ortaya çıkarma yeteneklerini engelledi.
104 dili nasıl okuyacağını öğrenen yapay zeka, 10.000 çivi yazısı tabletin transkripsiyonlarıyla beslendi.
Telefonunuzdaki otomatik önerme özelliğinin bir sonraki satırı önermesine benzer şekilde, eksik kelimeleri, cümleleri ve cümleleri doğru bir şekilde tahmin etti.
Mezopotamya, dünyanın bilinen en eski uygarlıklarından biridir ve Sümer, Asur ve Babil imparatorluklarına yol açmıştır.
Bereketli Hilal’in bir parçası olan Mezopotamya, günümüz Irak’ının yanı sıra İran, Türkiye, Suriye ve Kuveyt’in bazı bölgelerine yayılmıştı.
Matematik, astronomi, tarım, yazılı tarih ve diğer birçok disiplinin doğum yeri olarak kabul edilir.
Yazarlar, 9 Eylül’de Doğal Dil İşlemede Ampirik Yöntemler Konferansı’nda sunulan bir bildiride , “Bu tabletler, dini metinler, bürokratik kayıtlar, kraliyet kararnameleri ve daha fazlasını içeren Mezopotamya kültürlerinin ana kayıtlarıdır” diye yazdılar. ‘Bu nedenle, kapsamlı transkripsiyon ve harf çevirisi çabalarının hedefidir.’
Ancak bin yıl boyunca tabletler bozuldu ve araştırmacılar eksik metni manuel olarak doldurmak için genellikle bağlamsal ipuçlarına güvenmek zorunda kaldı.
Bu, yazarların ‘öznel ve zaman alıcı’ dediği bir süreçtir. Bu nedenle, eksik kelimeler ve ifadeler konusunda eğitimli tahminler yapabilen bir derin öğrenme AI sistemi geliştirdiler.
İbranice gibi Akadca ile benzerlikleri paylaşan diğer Sami dilleri üzerinde halihazırda eğitilmiş bir model kullandılar.
Sistemi önce tabletlerin mevcut parçalarını gizleyerek test ettiler ve model yüzde 89 doğrulukla bölümleri tamamladı.
Kudüs İbrani Üniversitesi’nde bilgisayar bilimcisi olan ortak yazar Gabriel Stanovsky, New Scientist’e verdiği demeçte, model bazen uzmanların sahip olmadıkları yeni bir düşünce çizgisi oluşturdu.
Daha sonra, Mezopotamya’nın siyasi olarak parçalandığı MÖ 2500’den, bazı bölümlerinin Roma kontrolü altında olduğu MS 100’e kadar uzanan 10.000 çivi yazılı tabletin yapay zeka yazılı transkripsiyonlarını beslediler.
Sistem, boşlukları doldurmak için bağlamsal olarak doğru kelimeler ve ifadeler önerebildi.
Stanovsky, AI programının insan uzmanların yerini almadığını, ‘yardımcı bir araç’ olduğunu söyledi.
“Arkeologlar tablet hakkında çok daha fazla bağlamı dikkate alıyorlar” dedi. “Nerede kazıldığını biliyorlar, nereden geldiğini ve jeopolitik güçleri biliyorlar ve bunu hesaba katıyorlar.”
Arkeolog Shia Gordin, daha önce MÖ altıncı ve dördüncü yüzyıllar arasında Pers İmparatorluğu’na ait belgelerdeki boşlukları doldurmak için bir yapay zeka sistemi olan Babylonian Engine’i kullandı.
‘Antik Yakın Doğu tarihi araştırmacıları için bu araç, metin baskıları üzerindeki çalışmalarına ve metinlerin bozuk bölümlerini restore etme girişiminde önceki yayınlara geri dönmelerine yardımcı olabilir,’ diye ekledi.
Araştırmacılar, antik Yunanistan’dan gelen hasarlı gravürleri deşifre etmek için yapay zekayı zaten kullandılar.
Google AI yan kuruluşu DeepMind’deki bilim insanları, 1.500 ila 2.600 yıllık on binlerce Yunanca yazıttaki eksik kelimeleri veya karakterleri tahmin etmek için Pythia adlı bir sinir ağını eğitti.
Tech Crunch’ın bildirdiğine göre, Delphi’deki kahin olarak adlandırılan Pythia, dilbilgisi, bağlam ve düzendeki kalıpları tanıdı ve 20 farklı olası yanıt verdi.
Yapay zeka, Oxford Üniversitesi’nde zamanın yaklaşık yüzde 43’ünde doğruluk elde eden bir grup lisansüstü araştırmacıya kıyasla, yaklaşık yüzde 70 doğruluk elde etti.
Dahası, Pythia tüm set için önerilerini saniyeler içinde sunarken, profesyonellerin 50 yazıttan geçmesi iki saat sürdü.
Stanovsky gibi, bilim insanı Yannis Assael, yapay zekayı ‘yazılı metinlerin incelenmesini anlamlı bir şekilde etkileme ve tarihçinin çalışmalarının kapsamını genişletme potansiyeline sahip’ ortak bir araç olarak görüyor.
Derleyen: Feyza ÇETİNKOL
Gılgamış Rüya Tableti Dahil Çoğu ABD’ye Kaçırılmış 17.000 Antik Eser Irak’a Geri Gönderildi
/Yapay Zekanın Sümer Tabletlerindeki Eksik Metinleri Çözmesine Ramak Kaldı/