Süpernova Patlamaları Yıldız Fabrikalarına Yol Açtı
Yaklaşık 10 milyon yıl önce, ölmekte olan yıldızlar uzayda dev bir boşluğu temizledi ve nihayetinde yeni nesil bir yıldız oluşumuna ilham verdi.
Yeni araştırmalar, iyi çalışılmış iki yıldız oluşturan fabrikanın, süpernova ile şişmiş bir süper balonun kenarında geliştiğini gösteriyor. Bu diyagram, balonun Samanyolu’ndaki yerini göstermektedir.
İnşaat işçileri evimin yakınında bir çalışma başlatmadan önce, beni ve komşularımı TNT kaynaklı patlamalar konusunda uyardılar. Yaklaşık 700 ışıkyılı uzaklıktaki bir uzay bölgesinde süpernovaya dönüşen yıldızlar böyle bir nezaket göstermemişti.
Yaklaşık 10 milyon yıl önce, birkaç habersiz patlama, bir zamanlar yıldız olan yerlerin etrafındaki gazı süpürdü ve 250 ışıkyılı genişliğindeki bir boşluğu temizledi. Tüm bu yıldızlararası gaz, kenarlara itilerek yeni nesil yıldız oluşumunu tetikledi .
Ve böylece döngü devam edip gider.
Shmuel Bialy (Astrofizik Merkezi, Harvard & Smithsonian), Reimar Leike (Max Planck Astrofizik Enstitüsü, Almanya) ve meslektaşları, toza dayalı bu olağanüstü hikayeyi bir araya getirdiler. Oturma odanızın tozu değil, Samanyolu’nun yıldızları arasında sürüklenen duman büyüklüğündeki parçacıklar. Tozun toplandığı yerde yıldızlar doğar.
Geçen yıl Leike, tozun güneş çevresinde nasıl yayıldığını gösteren eşi görülmemiş bir 3D harita oluşturdu. Böyle bir harita, Avrupa Uzay Ajansı’nın Samanyolu’ndaki bir milyardan fazla yıldıza olan ultra hassas mesafeleri ölçen Gaia uydusu ile mümkün oldu. Gökbilimciler, farklı sınıflardaki yıldızların nasıl görünmesi gerektiğini bilirler. Bu nedenle ölçülen parlaklıklarını, uzaklıklarına ne kadar parlak olmaları gerektiğini karşılaştırarak, gökbilimciler o yönde ne kadar toz olduğunu belirleyebilirler.
Şimdi, Bialy ve meslektaşları, yakınlardaki iki yıldız fabrikası olan Perseus ve Taurus moleküler bulutlarını çözmek için Leike’nin 3D haritasını kullandılar ve sonuçları 20 Eylül Astrophysical Journal Letters’da yayınladılar .
Thomas Dame, “Yarım yüzyıldan fazla bir süredir radyo astronomları galaktik yapıyı ve yerel yıldızlararası ortamı ‘3D’ olarak inceliyorlar, ancak üç boyut gökyüzünde iki koordinat ve [Dünya’ya doğru veya Dünya’dan uzağa] bir radyal hızdı” diyor. (ayrıca Astrofizik Merkezi’nde), mevcut çalışmada yer almıyordu). “Kariyerim boyunca hızı mesafe için kaba bir vekil olarak kullandım, sonunda bu çok iyi bilinen yerel moleküler bulutların gerçek yapısını görmek gerçekten heyecan vericiydi” diyor.
Perseus moleküler bulutu, görünür dalga boylarında karanlık görünüyor, ancak bu birleşik görüntüde gösterilen milimetrik uzunluktaki dalga boylarında parlıyor. ESO
Gökbilimciler, görüş alanımız ikisi arasında bir köprü gibi göründüğünden, uzun süredir Perseus ve Taurus bulutları arasında bir ilişki olduğundan şüpheleniyorlardı. Aslında, Bialy ve yardımcı yazar Alyssa Goodman, bu bölgeyi kapsayan diğer verileri kullanarak yay ve kabuk özelliklerini fark etmişti. Ancak Bialy’nin ekibi, 3D toz dağılımının görselleştirme araçlarını kullanarak, bulutların aslında dev, boş bir boşluğun zıt taraflarında olduğunu gösterdi; yani 254 ışıkyılı genişliğinde bir süpernova ile şişmiş bir süper balon.
3 boyutlu toz haritası, gökbilimcilerin Perseus-Taurus yıldız oluşum kompleksini çözmesini sağladı ve iki yıldız oluşum bölgesinin büyük, temizlenmiş bir boşluğun zıt taraflarında olduğunu gösterdi.
3 boyutlu toz haritası, gökbilimcilerin Perseus-Taurus yıldız oluşum kompleksini çözmesini sağladı ve iki yıldız oluşum bölgesinin büyük, temizlenmiş bir boşluğun zıt taraflarında olduğunu gösterdi.
Kabuktan X-ışınlarının emisyonu ve alüminyum-26 izotopunun bolluğu dahil olmak üzere diğer veriler, süpernova senaryosunu desteklemektedir. Çalışmada yer almayan Evangelia Ntormousi (Scuola Normale Superiore, İtalya), “Bence [araştırmacılar] birkaç süpernova patlaması tarafından desteklenen bir boşluk için çok ikna edici bir durum ortaya koyuyorlar” diyor. “Bulutların konfigürasyonu ve merkezi bir enerji kaynağının izleri kesinlikle geri beslemeyle oluşturulmuş boşluk senaryosuna işaret ediyor.”
Süper balonun boyutu, en az 6 milyon yaşında olduğunu gösteriyor, çünkü bu kadar büyümesi için bu kadar uzun süre gerekecekti. Ancak bu balon artık genişlemiyor, bu da daha da eski olabileceği anlamına geliyor. Bununla birlikte, eğer çok eskiyse, o zaman balon dağılır ve yıldızlararası ortama yeniden emilir. Araştırmacılar, süpernovanın yaklaşık 22 milyon yıldan daha uzun bir süre önce gerçekleşmiş olamayacağını hesaplıyor.
Bkz. Youtube videosu: https://youtu.be/c7i0L2ZOuQM
Başka bir deyişle, ilk maymunların varlığından sonra, ancak insanların evriminden önceki bir noktada, bir süpernova dizisi gökyüzünün bu bölgesini aydınlatmış olmalıdır. Şimdi, bu patlamaların uzun vadeli sonuçlarını, bölgeden geçerken süpernova kaynaklı şok dalgası tarafından toz ve gazları sıkıştırılan yıldız oluşturan bulutlar şeklinde görebiliyoruz.
Aslında, bu gözlemler, uzun süredir devam eden bir fikrin ilk üç boyutlu görünümünü sağlıyor : yıldızların ölümlerinin yeni nesil yıldızları tetikleyebileceği.
Dame, “Bu çalışma, şu anda mümkün olanın harika bir göstergesi” diyor. Ve bu sadece başlangıç. 3 boyutlu toz haritaları geliştikçe, yakın ve uzak yıldız oluşum sürecini anlama konusunda umut vaat ediyor.
Çeviri : M.Mustafa Çiftçioğlu
Kaynak: SKY & TELESCOPE, 23 Eylül 2021, Monica Young tarafından yazıldı.