İlk Kez Bir Bebeğe Kişiselleştirilmiş CRISPR Tedavisi Uygulandı
Bugüne kadar düzinelerce insan orak hücre anemisi gibi genetik hastalıkları tedavi etmek için CRISPR tabanlı terapiler aldı, ancak bu teknikler, hastalığa neden olan mutasyonlardan bağımsız olarak aynı hastalığa sahip birçok insanda kullanılmak üzere tasarlandı.
Bu vakaların aksine, araştırmacılar genomundaki belirli bir genetik diziyi düzeltmek için sadece bir çocuk için terapi geliştirdi.
Yıkıcı bir genetik hastalığı olan bir çocuk, hastalığa neden olan özel mutasyonunu düzeltmek için tasarlanmış kişiselleştirilmiş bir CRISPR tedavisi alan ilk kişi olduktan sonra normal bir şekilde gelişiyor.
Şu anda neredeyse on aylık olan küçük KJ Muldoon, üç doz gen düzenleme ilacı aldıktan sonra iyi durumda. İlaç, bebeğin vücudunun protein işleme yeteneğini bozan bir mutasyonun düzeltilmesine yardımcı oldu.
Rebecca Ahrens-Niklas, tam bir tedaviden bahsetmek için henüz çok erken olduğunu söylüyor: “Ondan öğreneceğimiz daha çok şey olduğunu biliyoruz.”
Klinisyen ve araştırmacılardan oluşan uluslararası bir ekip sadece altı ay içinde Muldoon için kişiselleştirilmiş bir terapi geliştirdi.
Muhtemelen başkaları için işe yarayacak bir tedavi değil, ancak bilim insanları tarafından kullanılan yöntem başka seçeneklerin geliştirilmesine yardımcı olabilir.
Yıkıcı bir hastalık
Muldoon, her iki ebeveyninden birer tane olmak üzere, karbamoilfosfat sentetaz 1 (CPS-1) adı verilen önemli bir enzimin normal formunu üretememesine neden olan iki mutasyonu miras almıştır.
Bu durum, vücut proteini parçaladığında ortaya çıkan nitrojen içeren bileşikleri işleme yeteneğini bozdu. Sonuç olarak, kanında özellikle beyin için toksik bir bileşik olan yüksek seviyelerde amonyak birikti.
CPS-1 eksikliğinin en iyi tedavisi karaciğer naklidir, ancak Muldoon’un nakil için uygun hale gelmesi aylar alacaktır. Ancak her geçen gün beyin hasarı veya ölüm riskini artırıyordu: Ciddi CPS-1 eksikliği olan çocukların sadece yarısı nakil yapılabilecek kadar uzun süre hayatta kalabiliyordu.
Ahrens-Niklas aileye başka bir seçenek sunmaya karar verdi. O ve meslektaşları, DNA dizilerinde hedeflenen tek harfli değişikliklerin yapılmasına izin veren baz düzenleme adı verilen bir CRISPR tekniği ile çalıştı.
Ekip, belirli mutasyonları düzeltmek için bazları hızlı ve güvenli bir şekilde düzenlemenin yollarını geliştiriyor. Belki de bu yaklaşımı insanlar üzerinde denemenin zamanı gelmiştir diye düşündü.
Muldoon’un ebeveynlerinden onay aldıktan sonra, ekip hızlı bir şekilde baz düzenleme için daha iyi bir yaklaşım buldu ve bunu fareler ve maymunlar üzerinde test etti. Şirketler tescilli uzmanlık ve bileşenler sağladı. ABD Gıda ve İlaç Dairesi tedavi yönteminin değerlendirilmesini hızlandırdı.
Hızlı dağıtım
Sadece altı ay sonra Muldoon ilk dozunu aldı. İlk dozdan sonra Muldoon yaşına göre önerilen miktarda proteini güvenle yiyebiliyordu, ancak amonyak seviyelerini kontrol altında tutmak için hala ilaca ihtiyacı vardı.
İkinci tedavi sürecinde, araştırmacılar ihtiyaç duyulan ilaç miktarını azaltmayı başardılar, ancak ilaç alma ihtiyacını ortadan kaldırmadılar. Muldoon üçüncü ve son dozunu aldı. Ahrens-Niklas’a göre doktorları ilaç dozajını dikkatli bir şekilde adım adım azaltıyor.
Bu yaklaşımın nadir hastalıkları olan diğer insanlara nasıl yayılabileceği henüz belli değil: gen terapisi ve gen düzenlemesi, yüzlerce insanı tedavi etmek için tasarlanmış olsa bile, oldukça pahalı.
Ancak Muldoon’un ulaştığı her kilometre taşı -ailesi için- bir mucize haline geliyor. Bu haftanın başlarında annesi Nicole hastane odasına girdiğinde Muldoon’un karyolasında bağımsız bir şekilde oturduğunu gördü. “Bunu göreceğimizi hiç düşünmemiştik,” diyor mutlu anne.
Derleyen: Feyza ÇETİNKOL
Kaynak: İlk Kez Bir Bebeğe Kişiselleştirilmiş CRISPR Tedavisi Uygulandı