Güneş Sistemi’nin Evren İçindeki Şekli Değişiyor

Güneş Sistemi’nin Evren İçindeki Şekli Değişiyor

Güneş Sistemi’nin şekli bir zamanlar biraz daha katı bir yapıdaydı.

Kendini yassı bir disk şeklinde düzenlemeden önce, toz ve kayaların dağılımı bir donut ile bir krepten daha fazla ortak noktaya sahipti. Bilim insanları dış Güneş Sistemi’nden gelen demir meteorlarını inceledikten sonra bu sonuca vardılar ve bunların ancak Güneş Sistemi’nin bir zamanlar toroidal bir şekle sahip olmasıyla açıklanabileceğini buldular.



Bu bilgi, ortaya çıkan diğer gezegen sistemlerini yorumlamamıza ve bir araya gelme sıralarını belirlememize yardımcı olabilir.

Bir yıldızın etrafında bir gezegen sisteminin oluşumu, uzayda sürüklenen moleküler bir gaz ve toz bulutunda başlar. Eğer bulutun bir kısmı yeterince yoğunlaşırsa, kendi kütleçekimi altında çökecek ve dönerek büyüyen bir bebek yıldızın tohumu haline gelecektir. Döndükçe, çevresindeki buluttaki malzeme, protostarı besleyen dairesel bir disk içine çekilir.

Bu diskin içinde daha küçük kümeler oluşur, ya tam gezegenlere dönüşmeye devam eden ya da – çok daha sık görünen – gelişimleri durdurulan, asteroit gibi daha küçük bir nesne olarak kalan protogezegensel tohumlar haline gelirler.

Bu diskleri diğer yıldızların etrafında defalarca gördük, gezegenler tozları yutarken boşluklar oluşuyordu.

Ancak kendi Güneş Sistemimizde bulunan demir meteorları hikayenin başka bir bölümünü anlatıyor.

California Los Angeles Üniversitesi’nden gezegen bilimci Bidong Zhang liderliğindeki bir ekibe göre, dış Güneş Sistemi’ndeki asteroitlerin bileşimi, düz bir diskteki bir dizi eşmerkezli halkadan ziyade malzeme bulutunun çörek şeklinde olmasını gerektiriyor. Bu da sistemin birleşmesinin ilk aşamalarının toroidal olduğunu düşündürmektedir.

Söz konusu demir meteoritleri -dış Güneş Sistemi’nden Dünya’ya uzun bir yol kat ederek gelen kaya parçaları- iç Güneş Sistemi’nde bulunanlara kıyasla refrakter metaller açısından daha zengindir. Bunlar platin ve iridyum gibi metallerdir ve oluşumları ancak oluşmakta olan bir yıldıza yakın olmak gibi çok sıcak bir ortamda gerçekleşebilir.

Bu biraz sorun yaratıyor, çünkü bu meteorlar iç Güneş Sistemi’nden değil, dış Güneş Sistemi’nden geliyor, yani Güneş’e yakın bir yerde oluşmuş ve protoplanetary disk genişledikçe dışarı doğru hareket etmiş olmalılar. Zhang ve meslektaşları tarafından yürütülen modellemeye göre, bu demir nesneler bir protogezegensel diskteki boşluklardan geçemezdi.

Araştırmacıların hesaplamalarına göre, bu göçün en kolay gerçekleşebileceği yer, protoplaneter yapının toroidal bir şekle sahip olmasıydı. Bu da metal zengini nesneleri, oluşmakta olan Güneş Sistemi’nin dış sınırlarına doğru yönlendirirdi.

Daha sonra, disk soğuyup gezegenler oluşmaya başladığında, kayaların diskteki boşluklar boyunca hareket edememesi çok etkili bir çit görevi görerek yerçekiminin çekimi altında Güneş’e doğru geri göç etmelerini engellerdi.

Zhang, “Jüpiter oluştuktan sonra, büyük olasılıkla iridyum ve platin metallerini dış diskte hapseden ve Güneş’e düşmelerini engelleyen fiziksel bir boşluk açtı” diyor.

“Bu metaller daha sonra dış diskte oluşan asteroitlere dahil edildi. Bu durum, dış diskte oluşan meteoritlerin – karbonlu kondritler ve karbonlu tip demir meteoritleri – neden iç diskteki akranlarından çok daha yüksek iridyum ve platin içeriğine sahip olduğunu açıklıyor.”

Bir yığın çukurlu, metalik kayadan öğrenebilecekleriniz şaşırtıcı.

Kaynak: https://www.sciencealert.com

Derleyen: Figen Berber 

2 Milyon Yıl Önce, Güneş Sistemi Yıldızlararası Bir Gaz Bulutunun İçinden Geçti