Destansı Üç Cisim Problemi: Kara Delik İçeren İlk Üçlü Yıldız Sistemi Bulundu
Nötron yıldızları ve kara delikler ölü yıldızların kalıntılarıdır. Tipik olarak bir süpernova patlamasının parçası olarak oluşurlar; burada eski bir yıldızın dış katmanları şiddetli bir şekilde dökülürken yıldızın çekirdeği çökerek kalıntıyı oluşturur.
Bu şiddetli köken, hem kalıntı hem de çevresindeki ortam için önemli sonuçlar doğurabilir. Olabilecek şeylerden biri, kalıntının süpernova kalıntısından hızla uzaklaşmasına neden olan bir “doğum tekmesi” alabilmesidir.
Bunu, nötron yıldızının kalıntıdan saniyede 800 kilometreden fazla bir hızla ayrıldığını gözlemlediğimiz bazı nötron yıldızlarında görüyoruz. Bu kadar büyük doğum tekmelerine neyin neden olduğundan tam olarak emin değiliz, ancak bunlar nadir değildir.
Aynı şeyin yıldız karadelikleri için de geçerli olduğu varsayılabilir. Aslında, süpernova oluşturan bir karadeliğin daha büyük yoğunluğu göz önüne alındığında, tekmenin daha da büyük olacağını düşünebilirsiniz.
Ancak son gözlemler, bazen bir yıldız karadeliğinin neredeyse hiç tepme olmadan oluşabileceğini gösteriyor.
Gözlemler V404 Cygni olarak bilinen bir kara deliğe odaklanıyor. Güneş’in yaklaşık 10 katı kütleye sahip ve yaklaşık 8,000 ışık yılı uzaklıkta. Aynı zamanda bir mikrokuasar.
V404’ün yörüngesinde o kadar yakın dönen küçük bir yıldız vardır ki, malzeme kara delik tarafından yakalanır. Yakalanan malzeme, uzak galaksilerdeki süper kütleli kara delikler tarafından oluşturulanlara benzer bir yığılma diski ve jetler oluşturmuştur.
1938’de keşfedilmiştir ve hem görünür hem de x-ışınlarında kolayca gözlemlenebilir. İyi bir teleskopla arka bahçenizden bile gözlemleyebilirsiniz. Söylemeye gerek yok, V404 oldukça iyi incelenmiştir.
Ancak bu yeni çalışma yeni bir şey buldu. Ekip, yakın ikilinin yörüngesinde dönen bir yoldaş yıldız tespit etti. Bu yıldız bir süredir biliniyordu, ancak Gaia uzay aracından detaylı gözlemler elde edene kadar ekip diğer ikisinin yörüngesinde döndüğünü kanıtlayamamıştı.
Uzak yoldaşın tek bir yörünge çizmesi 70.000 yıl sürüyor, ancak diğer ikisine kütleçekimsel olarak bağlı. Yani V404 Cygni ikili değil üçlü bir sistem. Bu biraz garip.
Kara delik oluştuğunda, sistemden atılmış olmalıydı. Yakın yoldaş asılı kalabilirdi, ancak uzak yoldaş hala bağlı olmamalıydı. Öyleyse ne oluyor?
Ekip sistemin dinamiklerine baktığında, kara deliğin doğum tekmesinin 5 km/s’den daha büyük olamayacağını buldu. Astronomik açıdan, bu aslında hiçbir şeydir. Bu nedenle, V404’ün doğum tekmesi olmamalıdır.
Eğer bir süpernova patlamasından oluşmuş olsaydı, bu pek olası olmazdı. Bu gizemi çözmek için ekip, böyle bir sistemi üretebilecek çeşitli modellere baktı.
Son derece simetrik süpernova patlamalarından, kara deliğin tek bir büyük patlama yerine yavaş ve sessizce oluştuğu doğrudan çöküş modellerine kadar her şeye. Sessiz yaklaşımın en olası olduğu ortaya çıktı.
Görünüşe göre V404, bir kara deliğe dönüşmek üzere çökene kadar yakın yoldaşından yavaş yavaş malzeme biriktirmiş ve bunu üçüncü yoldaşın gezintiye çıkması için yeterince sessiz bir şekilde yapmıştır.
Derleyen: Feyza ÇETİNKOL
Kaynak: Destansı Üç Cisim Problemi: Kara Delik İçeren İlk Üçlü Yıldız Sistemi Bulundu