Apeler, Başkasının Yanlış Düşündüğünü Anlayabiliyorlar
İnsanların dünyaya bakışları arasında farklılıklar olabilir. Hatta çoğunlukla, bir insanın dünyaya bakışı ile dünyanın gerçekte olduğu hali arasındaki farklıkların çözümlemesini de yapabiliriz. Bu yetenek genellikle insanlara atfediliyor. Yani birisinin inandıkları ile gerçek arasındaki farkı anlayabilme yeteneğinin, uzunca bir süredir yalnızca insanlara özgü olduğu düşünülüyordu.
Fakat şempanzeler, bonobolar ve orangutanlar üzerine yapılan yeni bir araştırmanın önermesine göre, primat akrabalarımız da bir şeyin yalnızca beynimizde olduğunu söyleme yeteneğine sahip olabilir.
Duke University, Kyoto University ve Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology’den bilim insanlarının yer aldığı bu çalışma, 7 Ekimde Science dergisinde yayımlandı.
Başkalarının inandıklarının yanlış olduğunu belirtme yeteneğinin, insan bilişsel gelişiminde önemli bir kilometre taşı olduğu düşünülüyor. İnsanlarda bu farkındalık erkek çocuklukta, genellikle 5 yaşından önce gelişiyor. Bu farkındalık, bir çocuğun başkalarının düşüncelerini ve duygularını tamamen kavrayabilme yeteneğinin başlangıcının bir işareti niteliğinde.
Böylesi yetenekler, başka insanlarla anlaşmak ve onların ne yapabileceklerini kestirmek açısından oldukça önemli. Bunlar ayrıca başka insanları doğru olmayan bir şeye inandırabilme yeteneğinin de temelini oluşturuyor. Başkalarının ne düşündüğünün ya da ne hissettiğinin çıkarımını yapamama durumu, otizmin erken belirtilerinden biri olarak değerlendiriliyor.
Araştırmacılardan Christopher Krupenye’ye göre; bu bilişsel yenetek, birçok insan sosyal yeteneğinin kalbinde duruyor.
Bir ölçüye kadar, apeler de akıl okuyabiliyorlar. Yıllardan beri, yapılan çalışmalar apelerin diğerlerinin ne istediğini, ne biliyor olduğunu ve diğer psikolojik durumları anlayabilme yeteneğine sahip olduğunu gösteriyordu. Fakat başkasının düşüncelerinin yanlışlığının anlaşılması durumuna gelince, apeler testlerden devamlı olarak kalıyorlardı.
Çalışmanın yazarlarından psikoloji ve sinirbilim profesörü Michael Tomasello’ya göre; başkalarının inandığı şeyin yanlış olabileceğini anlamak, bir ölçüye kadar, kafanızdaki her şeyin gerçek olmadığını kavramayı gerektiriyor. Başka bir deyişle, fiziksel dünyadan ayrı bir dünyanın zihinde kurgulanabileceğinin anlaşılmasını gerektiriyor.
Yapılan çalışma kapsamında, apelere iki kısa video izlettirildi. Araştırmacılar, apelerin bu videoları izlerken ne düşündüklerini göz takip sistemi yardımıyla açıklığa kavuşturdular. Krupenye’ye göre, apeler gerçekten bu videolardan hoşlanmış gibi görünüyorlardı. Aşağıda deneyin videosunu bulabilirsiniz.
Alıntı:Bilimfili
Araştırmanın bulguları 2 yaşın altındaki çocuklarınki ile oldukça benzerdi. Krupenye’nin belirttiğine göre; ilk defa insan olmayan bir hayvan yanlış inanç testinin bir versiyonunu geçti. Çalışmanın önermesine göre, bu yetenek yalnızca insanlara özgü değil ve primat aile ağacında 13 ila 18 milyon yıldır görülüyor. Yani şempanzeler, bonobolar, orangutanlar ve insanların son ortak atasından bu güne bu özellik mevcut.
İlgili Makale: C. Krupenye, F. Kano, S. Hirata, J. Call, M. Tomasello. Great apes anticipate that other individuals will act according to false beliefs. Science, 2016; 354 (6308): 110 DOI: 10.1126/science.aaf8110
Kaynak: Duke University