Anadolu’da M.Ö. 3000’de Bir Kült Tarafından Gömülen Yapılar
Türkiye, Anadolu’da arkeologlar, kökleri 10.000 yıl öncesine kadar uzanan antik bir kült ile ilişkili kalıntılar ortaya çıkardı. Bu kült, görünüşe göre gelecek nesiller için korumak amacıyla binaları kasıtlı olarak gömme alışkanlığına sahipti.
Kült Davranışını Kazmak
Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Arkeoloji Bölümü öğretim üyesi Dr. Murat Türkteki’nin gözetiminde 15 kişilik bir araştırmacı ekibi, Eskişehir’in Seyitgazi ilçesinde bulunan höyükte özel bir kazı çalışması yürütüyor. Araştırmacılar, MÖ 3.200’den MÖ 1.950’ye kadar kesintisiz olarak iskân edilen ve Tunç Çağı Anadolu’sunun en kalıcı yerleşimlerinden biri olan bu yer hakkında daha fazla bilgi edinmeye çalışıyor.
Son buluntuların elde edildiği kazılar, aralarında Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Eskişehir Büyükşehir Belediyesi’nin yanı sıra kentin Ticaret Odası ve Sanayi Odası’nın da bulunduğu çeşitli devlet kurumları tarafından destekleniyor.
Arkeoloji ekibi, yerleşimin var olduğu ilk günlerde bölgede kurulmuş olan “yapı gömme” kültünün faaliyetlerine ilişkin bazı büyüleyici kanıtları ortaya çıkarıyor. Bu yıl höyükte yapılan araştırmalarda, tamamı konut olduğu anlaşılan sekiz gömülü bina ortaya çıkarıldı. İlginç bir şekilde, evlerin arka bölümleri temizlenmiş, boşaltılmış ve mühürlenmiş, ancak insanlar evlerin ön bölümlerinde bir süre daha yaşamaya devam etmiştir.
Dr. Türkteki, Anadolu Ajansı (AA) ile yaptığı söyleşide, yeni ortaya çıkarılan antik yapıların Küllüoba Höyüğü’nde inşa edilen ilk yapılar arasında yer aldığını açıkladı. Bu durum, kült üyelerinin muhtemelen yerleşimin kurucuları olduğunu ve daha sonra burada yaşayanların da onların izinden gittiğini gösteriyor.
Dr. Murat Türkteki, alanda bulunan parlak siyah gaga ağızlı testi ile. (Anadolu Ajansı)
Gizemli Bir Antik Uygulama Arkeologları Şaşırtıyor
Küllüoba Höyüğü’nde bu yaz yapılan kazılarda, antik kült ile bağlantılı en önemli keşifler yapıldı. Bunlar, höyüğün batı tarafında bütünüyle gömülmüş olan 5.200 yıllık bir grup yapıdan oluşmaktadır.
Gömülmeden önce yapılar temizlenmiş ve tamamen boşaltılmıştır. Silolar, ocaklar ve kül çukurları da dahil olmak üzere binalar ve içlerindeki unsurlar, her şeyi oldukça iyi koruyan derin toprak katmanlarıyla kaplanmıştır. Çok fazla basınç altında çökebilen narin çamur silolarının bile bozulmadan korunmuş olması, her şeyin düzgün bir şekilde gömüldüğünden emin olmak için ne kadar özen gösterildiğini ortaya koymaktadır.
Dr. Türkteki, “Tüm yapıların arka odalarının kasıtlı olarak kırmızı steril toprak altına gömüldüğünü ve duvarların 2,5-3 metreye kadar korunduğunu tespit ettik” dedi. “Normalde höyüklerde sadece temeller kalır, ancak burada duvarlar neredeyse çatıya kadar sağlam.”
Kazı alanında bulunan evlerden biri. (Anadolu Ajansı)
Arkeologlar, gömülü yapıların dış kısımlarına yakın yerlerde koyun ve keçilere ait kemik kalıntılarının yanı sıra bazı parlak siyah gagalı testilerin parçalanmış kalıntılarını ortaya çıkardı. Arkeologlar bunların, yapıların gömülmesiyle bağlantılı olarak gerçekleştirilen bir kurban ritüelinin kalıntıları olduğuna inanıyor.
Dr. Türkteki, “Gömülmeden önce, muhtemelen bir törenin parçası olarak kapılar ve havalandırma alanları taşlarla kapatıldı” dedi. “Kurbanlık hayvanların parçaları mühürlü alanlara yerleştirildi ve yapıya bir tören kabı atılarak ocak ve silo dışında boş bırakıldı.”
Öyle görünüyor ki bu ritüel, antik kültün inanç sisteminin gerektirdiği gibi, yapılar mühürlenmeden hemen önce gerçekleşmiş olmalı.
Dr. Türkteki’ye göre, yapıların törenle gömülmesi, Tunç Çağı’ndan önceki Neolitik ve Kalkolitik (Bakır) dönemlerde Güneydoğu ve Orta Anadolu’da zaten yerleşik bir uygulamaydı.
“Şimdiye kadar Tunç Çağı’nda böyle bir uygulamadan haberdar değildik” dedi.
Dr. Türkteki’nin de belirttiği gibi, insanların bölgedeki yapıları ilk kez gömmeye başladığı zaman ile Eskişehir’de yeni keşfedilen yapıların gömüldüğü zaman arasında önemli bir zaman geçmiştir. Bu gerçeğin önemli olabileceğini düşünüyor.
“Güneydoğu Anadolu Neolitik döneminde özel yapıların gömülmesi, bir ölü gömme ritüeline işaret ediyor” dedi. “Toplumsal hafıza binlerce yıla yayılsa da, dönemler arasındaki 7.000 yıllık boşluk göz önüne alındığında buradaki amaç farklı olabilir. Uygulama benzer görünüyor, ancak amaç değişebilir.”
Antik dönemlerdeki yapısal gömülerin gerçek amacının anlaşılmasının zor olduğunu, ancak ritüel bir unsurun söz konusu olduğunu kabul ediyor.
“Bu [yapıların gömülmesi] büyük bir işgücü ve kolektif bir çaba gerektiriyor. Organizasyonel bir yönü var ama bu neden yapıldı? Bir tehdit mi vardı? Coğrafi bir tehdit mi, iklimsel bir tehdit mi yoksa başka bir fiziksel tehdit mi? Bu konudaki çalışmalarımız devam ediyor.”
Erken Tunç Çağı Anadolu’sunda Topluluk Oluşturma Patlaması
Dr. Türkteki, şu ana kadar ortaya çıkarılan sekiz yapının da kendine özgü bir plana göre inşa edilmiş organize bir yerleşimin parçası olduğunu söyledi.
“Yüzeye çok yakın, dairesel bir eksen üzerinde düzenlendiklerini söyleyebiliriz” dedi. “Dikdörtgen yapılar var. Dikey ve yatay olarak konumlandırılmışlar ancak dairesel bir eksende düzenlenmeye devam ediyorlar. Bu daireyi tamamladığımızda en az 100 metre çapında bir yerleşimden bahsettiğimizi önsel olarak söyleyebiliriz.”
Küllüoba Höyüğü’nde yeni keşfedilen yapılar, MÖ dördüncü binyıla tarihlenen etkileyici derecede eski olsa da, tamamen benzersiz değiller.
Dr. Türkteki, “Yerleşimler [Anadolu’nun] ovalarında bu dönemde ortaya çıkmaya başladı,” diye doğruladı. “Bu da bize, iklimsel olarak tarım için elverişli bir ortamın bu dönemde yaratıldığını gösteriyor.”
Erken Tunç Çağı’nda sadece Eskişehir civarında yaklaşık 200 yeni yerleşim kurulduğunu söyledi. Bu da bölgeye çok sayıda göçmenin geldiği anlamına geliyor ve bunlar arasında “yapı gömme” kültünü Anadolu’nun bu bölgesine getiren insanlar da olabilir.
Kaynak: https://www.ancient-origins.net