Tarih Öncesi Bir Avuç Dahi, İnsanlığın Teknolojik Devrimini Nasıl Başlattı?

Tarih Öncesi Bir Avuç Dahi,

Tarih Öncesi Bir Avuç Dahi, İnsanlığın Teknolojik Devrimini Nasıl Başlattı?

İnsan evriminin ilk birkaç milyon yılında teknolojiler yavaş yavaş değişti. Yaklaşık üç milyon yıl önce atalarımız yontulmuş taş parçaları ve ilkel kesiciler yapıyordu. İki milyon yıl önce, el baltaları yaptılar. Bir milyon yıl önce, ilkel insanlar ateşi kullandı, ancak zorlukla. Ardından, 500.000 yıl önce, mızrak uçları, ateş yakma, baltalar, boncuklar ve yaylar ortaya çıktıkça teknolojik değişim hızlandı.

Bu teknolojik devrim tek bir kişinin işi değildi. Yenilikler farklı gruplarda (modern Homo sapiens, ilkel sapiens, hatta muhtemelen Neandertaller arasında) ortaya çıktı ve sonra yayıldı. Birçok önemli buluş benzersizdi: özel yapımdı. Farklı insanlar tarafından ayrı olarak icat edilmek yerine, bir defada keşfedildi, sonra paylaşıldı. Bu, tarihin büyük icatlarının çoğunu birkaç zeki insanın yarattığı anlamına geliyor.Ve hepsi modern insanlar değildi.

Mızrak Ucu

500.000 yıl önce Güney Afrika’da ilkel Homo sapienler, taş bıçakları tahta mızraklara bağlayarak mızrak ucunu yarattı. Mızrak uçları, silah olarak devrim niteliğindeydi ve parçaları birleştiren ilk “bileşik araçlar” oldular.

Bir avuç tarih öncesi dahi, insanlığın teknolojik devrimini nasıl başlattı?

300.000 yıl önce Doğu Afrika ve Ortadoğu’da, ardından 250.000 yıl önce Avrupa’da Neandertaller tarafından kullanılan mızrak ucu yayıldı. Bu model, mızrak ucunun Afrika’dan Avrupa’ya kadar kademeli olarak bir insandan diğerine geçtiğini gösteriyor.

Ateşi Bulmak

400.000 yıl önce, kömür ve yanmış kemikler de dahil olmak üzere ateş izleri Avrupa, Ortadoğu ve Afrika’da yaygınlaştı. Bağlantısız yerlerde rastgele değil, her yerde kabaca aynı zamanda meydana geldi. Buluş, ardından hızla yayıldı. Ateşin faydası açıktır ve alevi sürdürmek kolaydır. Ancak ateş çıkarmak daha zordur ve muhtemelen en büyük engel buydu. Eğer öyleyse, ateşin yaygın kullanımı muhtemelen ateş yakma tekniğinin icadına işaret ediyordu: Sürtünme yaratmak için başka bir tahta parçasına karşı döndürülen bir çıta, bugün hala avcı-toplayıcılar tarafından kullanılan bir alettir.

Bir avuç tarih öncesi dahi, insanlığın teknolojik devrimini nasıl başlattı?

İlginç bir şekilde, düzenli ateş kullanımına ilişkin en eski kanıt, o zamanlar Neandertallerin yaşadığı Avrupa’dan geliyor. Ateş konusunda önce Neandertaller mi ustalaştı? Neden? Beyinleri bizimki kadar büyüktü; onları bir şey için kullandılar ve Avrupa’nın buzul çağındaki kışlarını yaşayan Neandertallerin ateşe Afrika Homo sapiens’ten daha fazla ihtiyacı vardı.

Balta

270.000 yıl önce Orta Afrika’da el baltaları ortadan kalkmaya başladı ve yerini yeni bir teknoloji olan (core-axe) değiştirilebilir başlıklı balta aldı. Bu baltalar küçük, kalın el baltalarına benziyordu, ancak radikal bir biçimde farklı araçlardı. Mikroskobik çizikler, bu baltaların tahta kulplara bağlı olduğunu gösteriyor; bu da gerçek, saplı bir balta oluşturuyor. Baltalar hızla Afrika’ya yayıldı, ardından modern insanlar tarafından Arap yarımadasına, Avustralya’ya  ve nihayetinde Avrupa’ya taşındı.

Süsleme

En eski boncuklar 140.000 yaşında ve Fas’tan geliyor. Salyangoz kabuklarını delip sonra bir ipe asarak yapılmışlar. O zamanlar, arkaik Homo sapienler Kuzey Afrika’da yaşıyordu, bu yüzden yaratıcıları modern insanlar değildi.

Boncuklar daha sonra 115.000–120.000 yıl önce Avrupa’da Neandertaller tarafından takıldı ve nihayet 70.000 yıl önce Güney Afrika’daki modern insanlar tarafından benimsendi.

Bir avuç tarih öncesi dahi, insanlığın teknolojik devrimini nasıl başlattı?

Yay ve ok

En eski ok uçları 70.000 yıl önce Güney Afrika’da ortaya çıktı ve muhtemelen 200.000 yıldır orada yaşayan Bushmenlerin ataları tarafından yapıldı. Yaylar daha sonra Doğu Afrika’da modern insanlara, 48.000 yıl önce Güney Asya’ya, 40.000 yıl önce Avrupa’ya ve son olarak 12.000 yıl önce Alaska ve Amerika’ya yayıldı.

Neandertaller asla yayı benimsemedi, ancak yayın yayılma zamanlaması, muhtemelen Homo sapienler tarafından onlara karşı kullanıldığı anlamına geliyor.

Ticaret teknolojisi

İnsanların benzer teknolojileri dünyanın farklı yerlerinde aynı anda icat etmesi imkansız değil ve bazı durumlarda böyle olmuş olmalı. Ancak elimizdeki arkeolojik veriler için en basit açıklama, teknolojileri yeniden icat etmek yerine, birçok ilerlemenin yalnızca bir kez yapıldığı ve daha sonra geniş çapta yayıldığıdır. Sonuçta, daha az yenilik varsaymak daha az varsayım gerektirir.

Ama teknoloji nasıl yayıldı? Bireysel tarih öncesi insanların düşman kabileler tarafından tutulan topraklarda uzun mesafeler kat etmesi olası değildir (kuşaklar boyunca büyük göçler olmasına rağmen), bu nedenle Afrikalı insanlar muhtemelen Avrupa’da Neandertallerle tanışmadı veya tam tersi. Bunun yerine, teknoloji ve fikirler yayıldı: Güney Afrika’daki modern Homo sapienleri Kuzey ve Doğu Afrika’daki arkaik insanlara ve Avrupa’daki Neandertallere bağlayan geniş bir zincirde bir gruptan ve kabileden diğerine onlardan da bir diğerine aktarıldı.

İnsanların alet ve silahları çalması veya ele geçirmesiyle yaşanan çatışma, takasa yol açmış olabilir. Örneğin, Yerli Amerikalılar atları İspanyollardan ele geçirerek aldılar. Ancak, muhtemelen daha güvenli ve daha kolay olduğu için insanlar sadece teknoloji ticareti yapıyordu. Bugün bile, parası olmayan modern avcı-toplayıcılar hala ticaret yapıyorlar – örneğin Hadzabe avcıları, komşu kabileler tarafından yapılan demir ok uçları için bal takas ediyor.

Arkeoloji, bu tür ticaretin eski olduğunu gösteriyor. Güney Afrika’dan 30.000 yıl öncesine kadar deve kuşu yumurta kabuğu boncukları yapıldıkları yerden 300 kilometre uzakta bulundu. 200.000 ila 300.000 yıl önce, Doğu Afrika’daki arkaik Homo sapiens, modern avcı-toplayıcıların tipik olarak seyahat ettiğinden daha fazla, 50-150 kilometre uzaklıktan elde edilen obsidiyenden aletler kullandı.

Son olarak, insan cömertliğini göz ardı etmemeliyiz: bazı takaslar sadece hediye olabilir. İnsanlık tarihi ve tarih öncesi kuşkusuz çatışmalarla doluydu, ancak şimdi olduğu gibi, kabileler barışçıl etkileşimlere (anlaşmalar,  evlilikler, dostluklar) sahip olabilir ve komşularına basitçe teknoloji hediye etmiş olabilirler.

Taş Devri dahileri

Burada görülen tek kökeni olup, ardından yeniliklerin yayılması modelinin bir başka dikkate değer anlamı vardır. İlerleme, daha büyük kültürel güçlerin kaçınılmaz sonucu olmaktan çok, tek tek bireylere bağlı olabilir.

How a handful of prehistoric geniuses launched humanity's technological revolution

Yayı düşünün. O kadar kullanışlı ki, icadı hem bariz hem de kaçınılmaz görünüyor. Ama gerçekten bariz olsaydı, dünyanın farklı yerlerinde tekrar tekrar icat edilen yaylar görürdük. Ancak yayı Yerli Amerikalılar icat etmedi: ne Avustralya Aborjinleri ne de Avrupa ve Asya’daki insanlar. 

Bunun yerine, akıllı bir Bushman (avcılık ve toplayıcılıkla yaşayan, kısa boylu bir güney afrika halkına mensup kimse) yayı icat etmiş ve sonra herkes onu benimsemiş gibi görünüyor. Bu avcının icadı, gelecek binlerce yıl için insanlık tarihinin akışını değiştirecek, halkların ve imparatorlukların kaderini belirleyecekti.

Tarih öncesi model, tarihi zamanlarda gördüklerimize benziyor. Bazı yenilikler tekrar tekrar geliştirildi; örneğin çiftçilik, uygarlık, takvimler, piramitler, matematik, yazı ve bira dünya çapında bağımsız olarak icat edildi. Bazı icatlar, insanların ihtiyaçlarına yanıt olarak öngörülebilir bir şekilde ortaya çıkacak kadar açık olabilir.

Ancak tekerlek, barut, matbaa, üzengi, pusula gibi pek çok kilit yenilikler yaygın olmadan önce sadece bir kez icat edilmiş görünüyor.

Ve aynı şekilde Steve Jobs, Thomas Edison, Nikola Tesla, Wright Kardeşler, James Watt, Arşimet gibi bir avuç kişi teknolojik evrimimizi yönlendirmede çok büyük roller oynadı, bu da son derece yaratıcı bireylerin büyük bir etkisi olduğunu gösteriyor.

Bu, büyük bir teknolojik yeniliğe ulaşma ihtimalinin düşük olduğunu gösteriyor. Belki de ateşin, mızrak uçlarının, baltaların, boncukların ya da yayların keşfedilmeleri kaçınılmaz değildi. O zaman, şimdi olduğu gibi, bir kişi, sadece bir fikirden yola çıkarak tarihin akışını tam anlamıyla değiştirebilirdi.

Derleyen: Feyza ÇETİNKOL

Alplerden Çıkarılan Doğal Olarak Mumyalanmış Buz Adam Ötzi’nin Hikayesi

/Tarih Öncesi Bir Avuç Dahi, İnsanlığın Teknolojik Devrimini Nasıl Başlattı?/Tarih Öncesi Bir Avuç Dahi/Tarih Öncesi Bir Avuç Dahi,

 

 

Bir yanıt yazın

Bu site, istenmeyenleri azaltmak için Akismet kullanıyor. Yorum verilerinizin nasıl işlendiği hakkında daha fazla bilgi edinin.

Çok Okunan Yazılar