73 Yaşında Olup Beyinleri 30-40 Yaşındaki Gibi Olan İnsanlar Tespit Edildi
Beynin yaşlanma hızı neden kişiden kişiye bu kadar farklılık gösteriyor? Edinburgh Üniversitesi’nden bilim insanları 90 yılı aşkın süredir devam eden bir çalışma sonucunda yaşlılıkta bilişsel yeteneğin büyük ölçüde 11 yaş civarında yapılan testlerle belirlenebileceğini ortaya koydu.
Bilim insanları MRI taramalarında 73 yaşındaki insanlar arasında beyinleri 30-40 yaşındakilere benzeyenler olduğunu tespit etti. Bu insanlar nadirdir. Bilim insanları bu kişilere “süper yaşlılar” adını verdi.
Bu çalışma çok karamsar görünebilir. Her şey genetik olarak belirleniyorsa ve 11 yaşında testlerde görülüyorsa, yaşam tarzlarını değiştirmenin ve beyin yaşlanmasıyla savaşmanın ne anlamı var? Ama öyle değil.
Bilim insanları, yaşlanan beynin bilişsel yeteneklerinin yaklaşık %20’sinin doktorların tavsiyelerine uyarak ve sağlıklı bir yaşam tarzı sürerek geliştirilebileceğini göstermiştir.
Elbette, %20 %100 değildir, ama yine de çok fazladır. Ya da belki de şanslısınız ve nadir bulunan “süper yaşlılar” kategorisine dahilsiniz.
Çalışma, yaşlılıkta insanların bilişsel yeteneklerindeki varyasyonun yaklaşık yarısının, neden bazı insanların diğerlerinden daha fazla bilişsel gerileme yaşadığını, çocuklukta ortaya çıkabileceğini öne sürüyor.
Simon Cox, “Ancak bazı yetişkin yaşam tarzı faktörlerinin gelişmiş bilişsel yetenek ve daha yavaş beyin yaşlanması ile ilişkili olduğu ortaya çıkmıştır. Araştırmacılar, fiziksel ve zihinsel aktivite, az sayıda ‘vasküler’ risk faktörüne sahip olma (yüksek tansiyon, kolesterol seviyeleri, sigara, vücut kitle indeksi gibi), ikinci bir dil konuşma, müzik aletleri çalma ve diğerleri gibi faktörlerin belirgin ancak küçük bir ilişkiye sahip olduğunu buldular.” diyor.
Cox, “‘Sihirli bir mermi değil, küçük kazançlar’ fikrinin bilişsel yaşlanmanın reçetesi hakkında düşünmenin daha iyi bir yolu olduğu fikrini ortaya attık: tek bir şeyin büyük bir riske sahip olduğunu bulmak yerine, her biri bilişsel yaşlanma riskine küçük bir katkı yapması muhtemel birçok (genellikle kısmen örtüşen) faktör görüyoruz” dedi.
Cox, yaşam tarzı faktörlerinin birlikte değerlendirildiğinde, 70 ila 82 yaşları arasında bilişsel gerilemede gözlemlenen varyasyonun “yaklaşık yüzde 20’sini” açıklayabileceğini de sözlerine ekledi.
90 yıllık araştırma
Lothian Doğum Kohortları, iki yaşlı insan çalışmasından elde edilen verileri içermektedir: 1921 doğumlu bir grup İskoç ve 1936 doğumlu bir grup.
Hepsine 11 yaşında doğrulanmış bir bilişsel test uygulanmış ve daha sonra 70, 80 ve 90 yaşlarında bilişsel işlev ve zindeliğin yanı sıra diğer faktörler açısından test edilmiştir.
“Katılımcılara ilk olarak 73 yaşındayken MRI taraması yaptık. Çalışmanın benim için en çarpıcı yanlarından biri, taramalar arasında ne kadar büyük farklılıklar olduğuydu” diyor Cox.
“Hepsi aynı yaşta olmalarına rağmen, bazı katılımcıların beyinleri tamamen sağlıklı görünüyordu (ve 30 veya 40 yaşındakilerin taramalarında normal görünüyordu)” diyor bilim insanı.
“Diğerlerinde ise beyaz maddedeki bağlantılarda önemli ölçüde küçülme ve hasarın yanı sıra bilişsel yaşlanma ve bunama ile ilişkili diğer belirtiler görüldü.”
Beyaz madde, beyin hücreleri ile sinir sisteminin geri kalanı arasında bağlantılar oluşturan ve bu alanların sinir sinyalleri aracılığıyla birbirleriyle iletişim kurmasına yardımcı olan dokudur. Azalmış veya hasar görmüş beyaz madde beynin bilgiyi işleme yeteneğini yavaşlatabilir.
Cox genel olarak, “bu bize 73 yaşında beyin yaşlanmasının kaçınılmaz olmadığını gösterirken, bu yaşa böylesine sağlam beyinlerle gelen şanslı insanları taklit etmek için neler yapabileceğimizi araştırmamız konusunda bizi güçlü bir şekilde motive ediyor” dedi.
Hafızaları 20 ila 30 yaş daha genç insanlarınki kadar keskin görünen yaşlı insanlar bilişsel “süper yaşlılar” olarak adlandırılıyor.
Cox, “Beyin yaşlanmasının tüm yönleri aynı kişilerde ortaya çıkmıyor” diyor. – “Şimdi beyin yaşlanması özelliklerinin farklı kombinasyonlarının belirli risk faktörleri alt gruplarından kaynaklanıp kaynaklanmadığını araştırıyoruz.”
Beyin sağlığına dikkat edin
Yaşlanan beyindeki farklılıklara katkıda bulunabilecek temel yaşam tarzı farklılıkları üzerine çok sayıda araştırma bulunmaktadır. Örneğin, yetersiz uyku bilişsel gerileme için önemli bir risk faktörüdür ve depresyon gibi ruh sağlığı sorunları da bunama için bilinen risk faktörleridir.
2018 yılında yapılan bir araştırmaya göre, düzenli egzersiz – haftada sadece üç kez yürümek veya bisiklete binmek – düşünme yeteneğini geliştirebilir. Rutininize kalp açısından sağlıklı bir diyet eklemek de beyin yaşlanmasını yavaşlatmaya ve bunama riskini azaltmaya yardımcı olabilir. Ve 2020 ‘de yapılan bir çalışma, günlük meditasyonun beyin yaşlanmasını yavaşlatabileceğini öne sürüyor.
Uzmanlar, Beyin Bakım Skoru adı verilen bir araç geliştirdiler ve geçen yıl yayınlanan bir çalışma, yaşlandıkça bunama veya felç gelişme riskini değerlendirmeye yardımcı olabileceğini buldu.
Frontiers in Neurology dergisinde yayınlanan çalışmaya göre, 21 puanlık skor, bir kişinin fiziksel aktivite, yaşam tarzı ve sağlığın sosyal-duygusal bileşenleriyle ilgili 12 sağlıkla ilgili faktörü nasıl değerlendirdiğini ölçüyor.
Araştırmacılar, daha yüksek puan alan katılımcıların yaşamlarının ilerleyen dönemlerinde demans veya inme geliştirme riskinin daha düşük olduğunu tespit etti.
Bu 12 faktör arasında kan basıncı, kan şekeri, kolesterol, vücut kitle endeksi, beslenme, alkol tüketimi, sigara kullanımı, aerobik egzersiz, uyku, stres, sosyal ilişkiler ve yaşamda anlam ya da amaç bulma yer almaktadır.
Florida Nörodejeneratif Hastalıklar Enstitüsü’nde araştırma direktörü olan Dr. Richard Isaacson’a göre, yaşlanan beyin sağlığını iyileştirmeyi umanların genel fiziksel sağlıkları, damar sağlıkları ve kronik rahatsızlıkları hakkında konuşmak için “yılda en az bir kez doktora görünmeleri” önemlidir.
“Bunlar Alzheimer hastalığına neden olmayabilir, ancak bilişsel yaşlanmayı hızlandırabilir ve bilişsel gerilemeyi hızlandırabilir. Bu nedenle aile hekiminize görünmek ve kan basıncınızı ölçtürmek gereklidir – herkesin rakamlarını bilmesi gerekir. Kan basıncınız nedir? Kan şekeri seviyeniz nedir? Kolesterol değerleriniz nedir?” diyor Isaacson.
Isaacson ekliyor: “Bir diğer önemli şey de kemik sağlığınıza dikkat etmenizdir. Bence pek çok insan kemik sağlığı, kas gücü ve kavrama gücünün kesinlikle gerekli olan ve zaman içinde beyin sağlığını öngören şeyler olduğunu bilmiyor.”
Derleyen: Feyza ÇETİNKOL
Kaynak: 73 Yaşında Olup Beyinleri 30-40 Yaşındaki Gibi Olan İnsanlar Tespit Edildi
Beyni Yapay Zeka ile Senkronize Edilen Fare Çoğu İnsandan Daha Zeki Oldu
/73 Yaşında Olup Beyinleri 30-40 Yaşındaki Gibi Olan İnsanlar Tespit Edildi/