Biberiyenin Daha İyi Hafıza, Daha Az Kaygı ve Hatta Alzheimer’a Karşı Koruma Sağladığı Gösterildi
Akdeniz’e özgü aromatik bir bitki olan biberiye (Rosmarinus officinalis), uzun zamandır dünyanın dört bir yanındaki mutfaklarda değer görmektedir.
Ancak mutfak alanındaki cazibesinin ötesinde, biberiye özellikle beyin sağlığı, iltihaplanma ve bağışıklık fonksiyonu açısından etkileyici sağlık yararları ile de tanınmaktadır.
Araştırmalar, biberiye bitkisinin dünya çapında demansın başlıca nedeni olan Alzheimer hastalığıyla mücadelede umut vaat ettiğini gösteriyor.
Tarihsel olarak biberiye, hafıza ve zihinsel berraklıkla ilişkilendirilmiştir. Antik Yunan ve Roma’da öğrenciler ve akademisyenler, konsantrasyon ve hafızayı güçlendirmek umuduyla biberiye kullanırlardı.
Modern bilim, bunda bir gerçeklik payı olabileceğini keşfediyor: Bir çalışmada, biberiye kokusunu soluyan kişiler, kokusuz bir ortamda bulunanlara kıyasla hafıza görevlerinde daha iyi performans gösterdi.
Peki biberiye beyinde nasıl etki ediyor? Burada birkaç mekanizma devreye giriyor. Öncelikle biberiye, beyin dahil olmak üzere kan dolaşımını uyararak daha fazla oksijen ve besin maddesi taşınmasına yardımcı olur ve bu da zihinsel berraklığı artırabilir.
Ayrıca sakinleştirici özellikleri de vardır; bazı araştırmalar, aromasının kaygıyı azaltabileceğini ve uykuyu iyileştirebileceğini göstermektedir. Stresin azalması, daha iyi odaklanma ve hafıza tutma anlamına gelebilir.
Biberiye, beynin nörotransmiterleriyle etkileşime giren bileşikler içerir. Bu bileşiklerden biri olan 1,8-sineol, öğrenme ve hafıza için gerekli olan bir beyin kimyasalı olan asetilkolinin parçalanmasını önlemeye yardımcı olur. Asetilkolini koruyarak, biberiye özellikle yaşlandıkça bilişsel performansı desteklemeye yardımcı olabilir.
Başka bir avantajı daha var mı? Biberiye, bilişsel gerilemenin önemli bir faktörü olan oksidatif stresin neden olduğu hasardan beyin hücrelerini korumaya yardımcı olan antioksidanlarla doludur.
Biberiye, sağlığı iyileştirici etkileri olan bitki bileşikleri olan fitokimyasallar açısından zengindir. En güçlülerinden biri, beyin hücrelerini, özellikle Alzheimer hastalığıyla bağlantılı hasarlardan korumaya yardımcı olan bir antioksidan ve antienflamatuar ajan olan karnosik asittir.
2025 yılında, araştırmacılar diAcCA adı verilen kararlı bir karnosik asit versiyonu geliştirdiler. Umut verici preklinik çalışmalarda, bu bileşik hafızayı geliştirdi, sinapsların (beyin hücreleri arasındaki bağlantılar) sayısını artırdı ve amiloid-beta ve tau gibi Alzheimer ile ilişkili zararlı proteinleri azalttı.
Özellikle heyecan verici olan şey, diAcCA’nın sadece iltihaplı beyin bölgelerinde aktive olmasıdır, bu da yan etkileri en aza indirebilir. Şimdiye kadar, fareler üzerinde yapılan çalışmalar toksisite belirtisi göstermezken, önemli bilişsel iyileşmeler görülmüştür – bu da insan denemelerinin bir sonraki adım olabileceği umudunu artırmaktadır.
Araştırmacılar ayrıca diAcCA’nın Tip 2 diyabet, kardiyovasküler hastalıklar ve Parkinson hastalığı gibi diğer iltihaplı durumların tedavisinde yardımcı olabileceğine inanmaktadır.
Beyin Sağlığının Ötesinde
Biberiye’nin faydaları beyin sağlığının ötesine uzanabilir. Geleneksel olarak sindirimi kolaylaştırmak, şişkinliği gidermek ve iltihaplanmayı azaltmak için kullanılmaktadır.
Rosmarinik asit ve ursolik asit gibi bileşikler, vücutta iltihaplanmayı önleyici etkileriyle bilinir. Biberiye cilde de fayda sağlayabilir – bir araştırma, akne ve egzamayı yatıştırmaya yardımcı olabileceğini, karnozik asidin ise cildi güneşin zararlı etkilerinden koruyarak yaşlanmayı geciktirici faydaları olabileceğini göstermektedir.
Biberiye yağı ayrıca antimikrobiyal özelliklere sahiptir ve bakteri ve mantarların büyümesini engelleyerek gıda muhafazasında ve potansiyel farmasötik uygulamalarda umut vaat etmektedir.
Çoğu insan için biberiye, gıdalarda, çaylarda veya aromaterapide kullanıldığında güvenlidir. Ancak konsantre dozlar veya özler risk oluşturabilir. Büyük miktarlarda tüketilmesi kusmaya veya nadir durumlarda, özellikle epilepsi hastalarında nöbetlere neden olabilir.
Biberiye rahim kasılmalarını tetikleme riski de vardır, bu nedenle hamile kişiler yüksek dozlardan kaçınmalıdır. Biberiye, kan inceltici ilaçlar gibi bazı ilaçlarla etkileşime girebileceğinden, takviye şeklinde büyük miktarlarda almadan önce bir sağlık uzmanına danışmak en iyisidir.
Biberiye, mutfakta kullanılan sıradan bir baharat değildir. Eski kökenleri ve modern bilimsel destekleri olan doğal bir ilaçtır. Araştırmalar, özellikle diAcCA gibi çığır açan bileşikler üzerinde devam ederken, biberiye, Alzheimer ve diğer kronik hastalıkların gelecekteki tedavilerinde heyecan verici bir rol oynayabilir.
Bu arada, yemeğinize, çayınıza veya kokulu yağını soluyarak hayatınıza biraz biberiye eklemek, sağlık açısından büyük faydalar sağlayan küçük bir adım olabilir.
Dipa Kamdar, Kingston Üniversitesi Eczacılık Uygulamaları Kıdemli Öğretim Üyesi. Bu makaleden fayda sağlayacak herhangi bir şirket veya kuruluş için çalışmamakta, danışmanlık yapmamakta, hissesi bulunmamakta veya fon almamaktadır ve akademik görevinin ötesinde hiçbir ilgili bağlantısı bulunmamaktadır.
Derleyen: Feyza ÇETİNKOL
Kaynak: Biberiyenin Daha İyi Hafıza, Daha Az Kaygı ve Hatta Alzheimer’a Karşı Koruma Sağladığı Gösterildi