Bazı Edebi Eserlerin Neden Ebedi Klasikler Arasına Girdiği Anlaşıldı
Muhtemelen okulda bile bu kadar çok edebi eserin neden klasik kabul edildiğini merak etmişsinizdir. Bilim insanları yıllardır bunu anlamaya çalışıyor, ancak modern teknoloji henüz devreye girmedi: Yapay zekâ sayesinde, Kanada’daki York Üniversitesi’nden araştırmacılar, “zamansız” romanların karakteristik özellikleri olan ve bizi onlara tekrar tekrar dönmeye zorlayan belirli kalıpları tespit ettiler.
“Savaş ve Barış”, “Yevgeni Onegin”, “Üstat ve Margarita”… Bunlar ve daha birçok eser, büyükbabalarımız, anne babalarımız tarafından okundu ve çocuklarımız, torunlarımız ve torunlarımızın torunları tarafından da okunmaya devam edecek. Peki onları bu kadar özel kılan ne?
Bazı kitapların popülerliğinin ardındaki teorilerden biri, temalarının evrenselliği, ilgi çekici karakterleri ve zamansız insani değerleridir. Bu, önceki çalışmalarla kısmen doğrulanmıştır : Yeni yayınlanan bir kitabın başarısının, olumlu bir erkek karakterin varlığıyla bağlantılı olduğu bulunmuştur. Ancak bu, romanın on yıllar boyunca devam eden popülaritesine açıkça katkıda bulunmaz; yalnızca anında başarısını açıklar.
Daha sonra yapay zekadan edebiyat eleştirmeni gibi davranması istendi ve onu, profesyonel eleştirmenlerin geleneksel olarak kullandığı bir dizi kriteri kullanarak metinleri analiz edecek şekilde eğittiler. Seçilen romanların yüzde yetmişi bu amaçla kullanıldı.
İlk kategorideki kitapların daha uzun ve daha gündelik bir üslupla yazıldığı, sıklıkla “hı hı”, “oh” ve “tamam” gibi günlük konuşma diline özgü kelimeler ve ünlemler içerdiği görüldü. Bu metinler ayrıca önemli ölçüde daha fazla noktalama işareti ve daha kısa cümleler içeriyordu. Araştırmacılar, bu üslubun edebi eserlerin okunmasını kolaylaştırdığı, ancak görünüşe göre uzun vadeli okuyucu etkileşimi sağlamadığı sonucuna vardı.
Zamanın testinden geçen romanlarda ise bambaşka bir tablo ortaya çıktı: Metinler daha kısaydı, ancak nadir kelimeler içeren uzun ve karmaşık cümleler içeriyordu. Bu tür eserler, okuyucudan daha fazla konsantrasyon talep eder ve onları “beyinlerini daha fazla zorlamaya” zorlar. Anlaşılan o ki, çoğu kişinin kusur olarak gördüğü şey aslında eserin lehine işliyor.
Ve görünüşe göre kitapları “ebedi” kılan şey dil ve cümle yapısı. Uluslararası bir araştırmacı ekibinin yeni araştırmasında varılan sonuç bu.
Hangi eserler “klasik” oluyor?
Kanadalı uzmanlar, 1909-1923 yılları arasında yayımlanan 300 İngiliz romanını inceledi . Bunlar iki kategoriye ayrıldı: İlk kategoride, yayımlandıktan hemen sonra çok satanlar arasına giren ancak daha sonra popülerliğini yitirip unutulan kitaplar yer alıyordu; ikinci kategoride ise başlangıçta daha az ilgi gören ancak zamanla kamuoyunda tanınarak gerçek birer edebi şaheser haline gelen romanlar yer alıyordu.
Bilim insanları, romanların kalan %30’unu ek bir deney için kullandılar: Yapay zekadan her birinin içeriğini analiz etmesini ve hangi kitapların “ebedi” olacağını, hangilerinin ise hızla unutulacağını tahmin etmesini istediler. Sinir ağı %70 oranında doğruydu ve bulguları, dilsel özelliklerin ve yapısal özelliklerin bir eserin kalıcılığında kilit rol oynadığı yönündeki daha önce oluşturulmuş hipotezleri doğruladı.
“Elbette bir kitabın uzun ömürlülüğünü etkileyen birçok faktör vardır; bunlar arasında konu, pazarlama stratejileri ve yazarın itibarı yer alır; ancak sonuçlarımız, metnin bazı yönlerinin, bu daha belirgin dış faktörleri hesaba katmadan bile, bir eserin ‘zamansız’ olup olmayacağını tahmin edebileceğini gösteriyor.”
Ancak bazı uzmanlar çalışmanın sonuçlarını eleştirdi. Kaliforniya Üniversitesi, Berkeley’den edebiyat bilimci Dorothy Hale , edebi eserlerin “sonsuzluğunu” değerlendirmek için 100 yılın çok kısa bir süre olduğuna inanıyor. Günümüzde birçok Amerikan eğitim kurumu, dünya çapında dramatik sanatın simgesi olarak kabul edilen Shakespeare’in eserlerini incelemeyi bırakıyor. Bu durum, toplumun sanat algısının sürekli değiştiğini ve günümüz klasiklerinin gelecek nesiller tarafından göz ardı edilebileceğini gösteriyor. Ne kadar ustaca olursa olsunlar…
Derleyen: Feyza ÇETİNKOL
Kaynak: Bazı Edebi Eserlerin Neden Ebedi Klasikler Arasına Girdiği Anlaşıldı
Karıncaların Alarm Çağrılarını Taklit Eden Bir Bitki Keşfedildi