Yüksek Kesimlerde Yaşayan Kertenkeleler Birbirlerine Sarılarak Hayatta Kalıyor
Tür: Atlas Day kertenkelesi, Quedenfeld Tia trachyblepharus
Yaşam Alanı: Fas’ın yüksek Atlas dağlarındaki 1400 metreden 4000 metreye kadar değişen yüksekliklerdeki endemik bölgeler.
Bir kertenkele karlı bir manzarada yersizmiş gibi görünebilir. Fakat çoğu kertenkele tropik iklimlerde yaşasa da Atlas Day kertenkelesi soğuk kışların yaşandığı dağ başlarındaki hayata adapte olmuştur.
Kaynaklar için daha az rekabet olduğundan bu yüksek bölgelere gidiyorlar ve daha büyük oluyorlar. Fakat bu durum, küresel ısınmanın yaşam alanını diğer türler için daha yaşanılabilir kılmasıyla değişebilir.
Fas’ın Marrakech şehrindeki Cadi Ayyad Üniversitesi’nden Abdellah Bouazza ve çalışma arkadaşları, soğukkanlı kertenkelelerin dondurucu yüksekliklerde nasıl yaşamlarını sürdürebildiklerini araştırmaktadırlar.
Bouazza ve çalışma arkadaşları onların ısı koruma stratejilerini anlamak için, üremeye elverişli en kritik dönem olan Mart ve Temmuz arası dönemde, kertenkeleleri doğal ortamlarında incelediler. Kertenkeleler kayalardaki çatlaklarda geceleyin korunaklı olmalarına rağmen sabahları güneşlenmek için kayaların üzerine çıkıyorlar. Bouazza “Onlar her zaman rüzgardan korunaklı sıcak noktalar ararlar” diyor.
Kayaların ısı depolayarak oda sıcaklığından 10 derece daha fazla sıcak olabilmektedirler. Ekip kertenkelelerin bir kayaya yapışarak sıcak kaldıklarını keşfettiler: bir kayanın sıcaklığı arttıkça kertenkelenin vücudu daha da yapışıyor.
Şaşırtıcı olmayan şey, güneşte harcanan sürenin de bu durumda rol oynuyor olmasıdır. Özellikle sezonun başlarında, erkeklerle ve yumurta sahibi olmayan dişilerle kıyaslandığında yumurta sahibi dişiler daha fazla güneşleniyorlar, bu onların vücut ısısını sabit tutuyor veya daha da yükseltiyor.
Araştırmacılar, ekstra ısının yumurtaların erkenden çatlamaları için yardımcı olduğundan ve yenidoğanların gelişmek için daha fazla zaman harcamak ve böylelikle kışın hayatta kalabilmek için soğuk iklimlerin bir avantaj olmasından şüphelenmektedirler.
Fakat bebek bekleyen dişi ek bir beceriye sahiptir. Ekip, hava soğuduğunda güneş ışınlarını daha iyi emebilmek için koyu renkli Atlas Day kertenkelesinin renklerinde belirgin bir değişimin gözlendiğini belirtmektedir. Ancak Atlas Day dişilerinin yumurta taşımaktayken daha belirgin şekilde renklerini değiştirdiklerinden şüphelenmektedirler. Bouazza “Araştırmamızı daha da ilerletmeyi ümit ediyoruz” diyor.
Kertenkelelerin çoğunun aksine bu tür gün boyunca aktiftir. Hatta bazen kar ile kaplı kayaların üzerinde koşturdukları görülmektedir.
Fransa’nın Moulis şehrindeki Ulusal Bilimsel Araştırma Merkezi’nden Mathew Vickers, kertenkelelerin bu soğuk iklimde hayatta kalabilmek için günlük olarak evrildiklerini düşünmektedir. “ Gece kertenkeleleri sıcak yerlerde yaşamaya devam etmekteler veya gününe göre sıcak sışınaklar bulmaktadırlar” diyor.
Bölgesel Yaşam
Kertenkeleler bölgesel canlılar olarak bilinmektedirler; fakat soğuk iklim şarkları onları daha çok sosyal canlılar haline getirmiştir. Hava sadece soğuk olduğunda birkaç hayvan sık sık aynı noktada bulunmaktan keyif alırlar ve aynı barınakları paylaşırlar. Bu muhtemelen termal yararlarından olsa gerektir. Dişiler komünal olarak, kertenkeleler arasında benzersiz olmayan fakat faydaları da tam olarak bilinmeyen sıcak çatlaklara yumurtalarını bırakmaktadırlar.
Bouazza “Atlas Day kertenkelesi, yumurtalar genellikle ebeveyn bakımından mahrum olduklarından, komünal yumurta bırakma araştırması için idealdirler.
Bouazza ve ekibi şu anda bu türün büyük olmasında yükseltinin etkisini araştırmaktalar. Şimdiye kadar, keşfettikleri bireyler ve dişilerin bıraktıkları yumurtalar daha büyüktür, daha fazla kullanılabilir gıda ve daha az rekabet sağlamaktadır ve yükseklik arttıkça daha ağırdırlar.
Geçtiğimiz ay Fas’ın El Jadida kentinde düzenlenen African Congress for Conservation Biology’de ekibin son bulgularını sunan Buazza “Büyüklük farkı etkileyici” diyor.
Ancak Atlas Day kertenkelesi, küresel ısınmaya bağlı olarak artan sıcaklıklar nedeniyle, uzun süre yüksek Atlas dağlarındaki baskın tür olarak kalamayabilir. Bouazza “Rekabet eden türler daha yüksek yerlere hareket edebilir ve kaynaklar için savaşmak zorunda kalabilirler” diyor.
Dergi Referansı: Journal of Zoology, DOI: 10.1111/jzo.12353
Haber: Sandrine Ceurstemont
Kaynak:newscientist
Çeviren: Bünyamin TAN