Yerçekimsel dalgalara 3 milyon dolar ödül
Albert Einstein’ın yerçekimsel dalgalar teorisini ispatlayan araştırma ekibi, 3 milyon ABD doları ödül kazandı
ABD’deki Massachusetts Teknoloji Enstitüsü ve California Teknoloji Ensitüsü’nden bilim insanlarının kurduğu Laser Interferometer Gravitational-Wave Observatory (LIGO), 11 Şubat’ta yaptıkları basın açıklamasında Einstein’ın 100 yıldır ispatlanmaya çalışılan teorisini kanıtlayan bulgular ortaya koydu.
Bu başarı, Özel Atılım Ödülü adı verilen 3 milyon dolar değerinde ödülü getirdi. Rus milyarder Yuri Milner, Facebook kurucusu Mark Zuckerberg ve Google kurucularından Sergey Brin’in katkılarıyla oluşturulan bütçe, bilimde kayda değer atılımlar gerçekleştiren araştırmacıları ödüllendiriyor.
LIGO’nun üç kurucusu Kip Thorne, Rainer Weiss ve Ronald Drever 1 milyon dolarını paylaşacak. Geri kalanı ekipteki 1000 araştırmacı paylaşacak.
Yerçekiminin evrende dalgalanmalar yarattığını kanıtlayan bu keşif, Einstein’ın İzafiyet Teorisi’nin de doğrulanması anlamına geliyor.
Işık hızıyla hareket eden yerçekimsel dalgalar, büyük kara deliklerin çarpışması gibi şiddetli olaylarda doğuyor ve uzay-zamanın tümüne yayılıyor. Bilim insanları; gözlemler sırasında birbirleriyle çarpışan iki kara deliğin tespit edildiğini, çarpışma sesinin de kaydediğini açıkladı.
Varlığı kanıtlanan yer çekimi dalgalarının, iki kara deliğin 1.3 milyar ışık yılı ötedeki çarpışmasıyla ortaya çıktığı düşünülüyor. Keşfi değerlendiren astro-fizikçilere göre, kara deliklerden alınan sinyalin çekim dalgalarının varlığıyla ilgili hiçbir şüphe bırakmıyor.
“Kesinlikle Nobel’i hak ediyoruz”
BBC’ye konuşan projenin Avrupa’daki sorumlusu Profesör Karsten Danzmann, Higgs bozonunun bulunuşu kadar önemli bir keşif yaptıklarını, bu keşfin DNA’nın yapısının anlaşılması ile bir tutulması gerektiğini söyleyerek, “Kesinlikle Nobel’i hak ediyoruz” demişti.
Einstein 100 yıl önce yazmıştı
Uzay-zamandaki dalgaların varlığını ilk kez, 100 yıl önce Albert Einstein ortaya atmıştı. Fakat Einstein, iki büyük kara deliğin çarpışması gibi şiddetli olaylarla doğan yerçekimsel dalgaların sadece galaksiye değil bütün bir uzay-zamana yayılırken çok güçsüz olduklarını, bu yüzden gözlemlenemeyeceklerini düşünüyordu.
Einstein’in İzafiyet teorisine göre; tüm evren yerçekimi dalgalarıyla kaplı. Eğer uzaydaki herhangi bir bölgede yerçekimi ani bir olay sonucu değişirse, o bölgeden uzaya ışık hızıyla yerçekimi enerjisi dalgaları yayılır, bu dalgalar da uzayda geçtikleri her yerleri gerer ya da sıkıştırır.
1993’te Nobel getirmişti
1993 yılında Hulse-Taylor titreşen yıldızı adı verilen keşif, gökbilimcilere Nobel ödülü kazandırmıştı. Bu keşif, dolaylı yoldan da olsa yerçekimsel dalgaların varlığını gösteriyordu.
2014’te Antarktika’daki BICEP-2 teleskobuyla çalışan bilim insanları, yerçekimsel dalgaları gözlemlediklerini duyurmuş, ancak iki hafta sonra, gerçekleştirilen analizlerin yanlış olduğu ortaya çıkmıştı. Dünyanın çeşitli yerlerindeki laboratuarlar, yıllardır L şeklindeki uzun tüneller boyunca lazer ışıkları yollayarak uzay-zamanın dokusundaki dalgalanmaları saptamaya çalışıyordu.
Keşfin, uzayın teleskoplarla gözlemlenemeyen ve ‘Karanlık Evren’ adıyla anılan bölümünü de anlamakta işe yarayacağı düşünülüyor.
Kaynak: Reuters, Al Jazeera