Uzaylı Atmosferi: Erimiş Demir Yağdıran Dış Gezegende Gökkuşağı Tespit Edildi
Uzay teleskobundan elde edilen yeni gözlemler, WASP-76b‘nin atmosferinde gökkuşağı gibi parlak bir fenomen olan bir “ihtişamın” varlığına işaret ediyor.
Bilimsel operasyon merkezi Cenevre Üniversitesi’nde (UNIGE) bulunan CHEOPS uzay teleskobu, gizemli dış gezegen WASP-76b hakkında yeni bilgiler sağlıyor. Bu ultra-sıcak dev, doğu terminatöründe (gece tarafını gündüz tarafından ayıran hayali çizgi) gözlemlenen ışık miktarı ile batı terminatöründe gözlemlenen ışık miktarı arasındaki asimetri ile karakterize ediliyor. Bu özelliğin, dış gezegenin yörüngesinde döndüğü “güneş” olan yıldızdan gelen ışığın, tamamen tekdüze bir maddeden oluşan bulutlar tarafından yansıtılmasıyla ortaya çıkan gökkuşağına benzer bir ışık fenomeni olan “zafer “den kaynaklandığı düşünülmektedir. Bu hipotez doğrulanırsa, bu fenomenin güneş sistemimiz dışındaki ilk tespiti olacaktır. Avrupa Uzay Ajansı (ESA) ve Bern Üniversitesi (UNIBE) işbirliğiyle gerçekleştirilen bu çalışma Astronomy & Astrophysics dergisinde yayımlandı.
WASP-76b ultra sıcak dev bir gezegendir. Ev sahibi yıldızının yörüngesinde Merkür’ün Güneş’imizin yörüngesinde döndüğünden on iki kat daha yakın dönen gezegen, Güneş’in Dünya’ya yaydığı radyasyonun 4.000 katından fazlasını alıyor. “Dış gezegen, yıldızından gelen yoğun radyasyon tarafından ‘şişiriliyor’. Dolayısıyla, kuzenimiz Jüpiter’den %10 daha az kütleli olmasına rağmen, neredeyse iki kat daha büyük” diyor UNIGE Fen Fakültesi Astronomi Bölümü’nde yardımcı doçent ve çalışmanın eş yazarı Monika Lendl.
WASP-76b, 2013 yılında keşfedilmesinden bu yana gökbilimciler tarafından yoğun bir incelemeye konu oldu. Ortaya garip bir cehennem tablosu çıktı. Gezegenin bir tarafı her zaman yıldızına dönük ve 2.400 santigrat dereceye ulaşan sıcaklıklara sahip. Dünya’da kayaları oluşturacak elementler burada eriyip buharlaşıyor, ardından biraz daha soğuk olan gece tarafında yoğunlaşarak erimiş demir yağmuru damlatan demir bulutları oluşturuyor.
CHEOPS’un önemli katkısı
Gökbilimciler için en rahatsız edici gözlemlerden biri, gezegenin iki sonlandırıcısı arasındaki asimetri. Sonlandırıcı, bir gezegenin gündüz ve gece taraflarını ayıran hayali çizgidir. WASP-76b örneğinde, gözlemler gezegenin doğusundaki sonlandırıcıdan gelen ışık miktarında batıdakine kıyasla bir artış olduğunu gösteriyor.
Gökbilimciler bu gizemi çözmek için CHEOPS uzay teleskobuyla üç yıla yayılan en az yirmi üç gözlem yaptılar. İsviçre tarafından yönetilen ve bilimsel operasyon merkezi UNIGE Astronomi Bölümü’nde bulunan ESA uydusu, gezegenin çok sayıda ikincil tutulmasını (yıldızının arkasından geçtiğinde) ve birkaç faz eğrisini (gezegenin tam bir dönüşü sırasında sürekli gözlem) gözlemledi.
CHEOPS’un sanatçı izlenimi. Kredi: © ESA / ATG medialab
Bu yeni verileri diğer teleskoplardan (TESS, Hubble ve Spitzer) elde edilen verilerle birleştiren gökbilimciler, gezegenin doğu tarafındaki aşırı ışık akısını açıklamak için şaşırtıcı bir hipotez ortaya atabildiler: “Bu beklenmedik parıltı güçlü, yerelleştirilmiş ve anizotropik bir yansımadan kaynaklanıyor olabilir – i. e. yani yöne bağlı olan bir yansıma – biz buna zafer diyoruz” diyor Portekiz’deki Instituto de Astrofísica e Ciências do Espaço’da araştırmacı ve çalışmanın başyazarı olan Olivier Demangeon.
Güneş sistemimizin dışında bir ilk
Glories Dünya’da yaygın olarak görülen bir olgudur. Venüs’te de gözlemlenmişlerdir. Gökkuşağına benzeyen bu etki, ışığın mükemmel derecede düzgün damlacıklardan oluşan bulutlar tarafından yansıtılmasıyla ortaya çıkar. Dünya’da bu damlacıklar sudan oluşurken, WASP-76b’deki damlacıkların doğası gizemini korumaktadır. Gezegenin aşırı sıcak atmosferinde daha önce tespit edildiği gibi demir olabilir. Bu fenomenin WASP-76b’de tespit edilmesi, güneş sistemimiz dışında türünün ilk örneğidir.
“Güneş sistemimizin dışında böyle bir ihtişamın gözlemlenmemiş olmasının nedeni, bu fenomenin çok özel koşullar gerektirmesidir. Her şeyden önce, atmosferik parçacıklar neredeyse mükemmel küresel, tamamen tekdüze ve uzun bir süre boyunca gözlemlenebilecek kadar kararlı olmalıdır. Bu damlacıklar gezegenin ev sahibi yıldızı tarafından doğrudan aydınlatılmalı ve gözlemci -bu durumda CHEOPS- doğru konumda olmalıdır” diye açıklıyor Olivier Demangeon.
Sonuçlar teyit edilecek
WASP-76b’nin doğu sonlandırıcısındaki bu ilgi çekici ışık fazlalığının bir zafer olduğunu kesin olarak doğrulamak için daha fazla veriye ihtiyaç duyulacaktır. Bu doğrulama, en az üç yıldır var olan ya da sürekli kendini yenileyen mükemmel küresel damlacıklardan oluşan bulutların varlığını kanıtlayacaktır. Bu tür bulutların varlığını sürdürebilmesi için atmosfer sıcaklığının da zaman içinde sabit kalması gerekir ki bu da WASP-76b’de neler olabileceğine dair büyüleyici ve ayrıntılı bir fikir verir.
Böylesine küçük fenomenleri bu kadar uzak mesafeden tespit etmek, bilim insanları ve mühendislerin aynı derecede önemli olan diğer fenomenleri de tespit etmelerini sağlayacaktır. Örneğin, yıldız ışığının sıvı göllerden ve okyanuslardan yansıması – yaşanabilirlik için gerekli bir koşul.
Kaynak: https://scitechdaily.com
Derleyen: Figen Berber
Uluslararası Astronom Ekibi, WASP-76b’nin Atmosferinde 11 Element Keşfetti