Türkiye’deki Roma Havuzu, Antik Şifa Tapınağıyla Bağlantılı Çıktı
Türkiye, Bahçeli’deki Roma Havuzu’nu çevreleyen onlarca yıllık arkeolojik sessizlik, bu antik yapıya dair anlayışımızı kökten değiştiren bulgularla sona erdi. Tarihçilerin uzun süredir antik Tyana kenti için işlevsel bir su temin sistemi olarak gördükleri şey, çok daha kutsal bir şeye, Greko-Romen tıp tanrısı Asklepios’a adanmış bir şifa tapınağına dönüştü.
Kasım 2025’te duyurulan keşif, Türkiye Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın “Gelecek İçin Miras” projesi kapsamında kazılara yeniden başlamasının ardından geldi. Aksaray Üniversitesi’nden Profesör Osman Doğanay, aslen Roma İmparatorları Trajan ve Hadrian dönemlerinde inşa edilen bu MS 2. yüzyıl yapısını inceleyen araştırma ekibine liderlik ediyor. Bulgular, yaklaşık 80 yıldır bölgede yapılan ilk kapsamlı kazıyı temsil ediyor.
Kutsal Yılanlar ve Şifalı Sular
Anadolu Arkeolojisi’ne göre, havuzun amacına dair anlayışımızı değiştiren en önemli keşif, Asklepios’a adanmış bir sunaktı. Bu sunak, Asklepios’un Asası aracılığıyla bugün bile tıp uygulamalarıyla ilişkilendirilen, gençleşme ve şifanın kadim sembolü olan, belirgin yılan motifini taşıyor. Havuzun doğu tarafında, bir tapınak kompleksinin varlığını gösteren mimari kalıntıların yanı sıra yılan tasvirli ek heykel parçaları da bulundu.
Profesör Doğanay, Türk medyasına yaptığı açıklamada, “En önemli keşif, Asklepios’un ana sembolleri olan yılanları tasvir eden bir adak sunağıydı,” dedi. Bu buluntular, havuzun, kentsel su temini için kullanılan bir mühendislik yapısı olmaktan ziyade, kutsal suyun şifa ritüellerinde kullanıldığı bir tedavi mabedi işlevi gördüğüne dair doğrudan kanıt sağlıyor.
Havuz, 65 x 22,5 metre boyutlarında ve düzgün kesilmiş mermer bloklardan inşa edilmiş. Kapadokya’nın en önemli Roma kentlerinden biri olan antik Tyana’ya yakın konumu, onu antik Akdeniz dünyasında var olan şifa tapınakları ağının içine yerleştiriyor.
Asklepios’la ilişkilendirilen kutsal yılan motifli oyma sunak da dahil olmak üzere arkeolojik buluntular Kaynak: IHA Fotoğrafı, Türkiye Today
İmparatorluk Himayesi Yazıtlarla Doğrulandı
Yeni ortaya çıkarılan bir yazıt, alanın inşası veya adanması için kesin bir tarih sağladı. Metin, Roma İmparatorları Marcus Aurelius ve Commodus’a atıfta bulunarak, inşaat zaman çizelgesini MS 177 ile 180 arasına, yani mimari faaliyetlerin üç yıllık bir evresine daraltıyor. Bu imparatorluk bağlantısı, şifa tapınağının Roma İmparatorluğu’nun geniş tıbbi ve dini alanlar ağı içinde önemli bir öneme sahip olduğunu gösteriyor.
Bu keşif, Bahçeli tapınağını, Roma dünyasındaki şifa tapınaklarının hastalıkları için ilahi müdahale arayan hacıları çektiği Asklepion kült ibadetinin altın çağına yerleştiriyor. Bergama ve Epidaurus gibi ünlü yerlerde de benzer tapınaklar vardı, ancak bu bulgu, bu tür tıbbi-manevi merkezlerin Anadolu’nun iç kesimlerine kadar uzandığını gösteriyor.
Kapadokya’nın Antik Tıp Tarihi Yeniden Yazılıyor
Profesör Doğanay, bulguların yalnızca Niğde tarihi için değil, aynı zamanda Kapadokya bölgesinin daha geniş arkeolojik mirası için de büyük önem taşıdığını vurguluyor. “Artık Roma Havuzu’nun suyun yalnızca su temini için değil, aynı zamanda şifa ritüelleri için de kullanıldığı bir yer olduğunu kesin olarak söyleyebiliriz,” diye belirtti. “Bu, Roma Kapadokya’sının kentsel ve dini yaşamına dair anlayışımızı değiştiriyor.”
Kazı ekibi, keşifler devam ettikçe daha fazla keşif bekliyor. Antik şifa tapınakları, düzenli olarak adaklar ve adakların bırakıldığı, tarihi açıdan çok ziyaret edilen hac merkezleriydi. Ekip, 2026 yılında kazıları genişleterek çevredeki mimari kompleksin ek bölümlerini ortaya çıkarmayı ve alanı kontrollü halk ziyaretine hazırlamayı planlıyor. Bu sayede, Roma mühendisliği, dini ve erken dönem tıp uygulamalarını bir araya getiren Anadolu’nun en önemli arkeolojik simgelerinden birine dönüşme potansiyeli taşıyor.
Kaynak: https://www.ancient-origins.net