Kayalık Bir Süper-Dünya Üzerinde İlk Kez Önemli Bir Atmosfer Tespit Edildi
İlk kez, Güneş Sistemi dışındaki kayalık bir dünyanın etrafını saran önemli bir atmosferin kanıtını bulduk.
Ancak henüz seyahat çantanızı hazırlamayın: söz konusu dünya Janssen ya da 55 Cancri E, ev sahibi yıldızına o kadar yakın bir süper-Dünya ötegezegeni ki yüzeyinin küresel bir erimiş lav okyanusuyla kaplı olduğu düşünülüyor.
Yani, bildiğimiz anlamda yaşam için tam olarak elverişli değil. Ancak James Webb Uzay Teleskobu gözlemleri kullanılarak yapılan keşif, gezegen astronomisi için büyük bir çabada önemli bir adımdır: kayalık dış gezegenleri ve daha geniş Samanyolu galaksisinde aldıkları tüm harika şekil ve biçimleri karakterize etmek.
Janssen, Dünya’dan yaklaşık 41 ışık yılı uzaklıkta bulunan ikili bir cüce yıldız çiftinden daha parlak olan Kopernik ya da 55 Cancri A adlı bir yıldızın yörüngesinde dönmektedir. Kopernik, ötegezegenlere ev sahipliği yaptığı keşfedilen ilk yıldızlardan biriydi ve yörüngesinde dönen beş yıldızın her biri kendi tarzında özeldir.
Janssen’in keşfi 2004 yılında duyuruldu ve o zamandan beri gökbilimciler bu garip, yabancı dış gezegenden büyülendiler. Dünya’nın yaklaşık 8,8 katı kütleye ve 1,95 katı yarıçapa sahip olan Janssen, ev sahibi yıldıza o kadar yakın ki her 18 saatte bir Kopernik’in etrafında dönüyor. Ve sıcaklıkları çılgınca – gündüz tarafında 2,573 Kelvin (2,300 santigrat derece veya 4,172 Fahrenheit derece) ve gece tarafında 950 Kelvin daha düşük.
Bu sıcaklıklar normal bir atmosferin var olmasını zorlaştıracaktır; yıldıza yakınlık buharlaşmayı teşvik edecektir. Ancak 2016’da bilim insanları Janssen’in etrafındaki boşlukta hidrojen ve helyum tespit ettiklerini açıkladılar; bu da dış gezegenin bir şekilde oluştuğu bulutun bir kısmını korumayı başardığını gösteriyor.
NASA Jet İtiş Gücü Laboratuvarı ve Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü’nden gezegen bilimci Renyu Hu liderliğindeki bir grup bilim insanı, Janssen’de gerçekte neler olup bittiğini görmek için çok daha hassas olan JWST’yi kullandı.
İkincil tutulmalar sırasında, dış gezegen arkadan geçerken yıldızı dikkatle gözlemlediler. Ardından Kopernik’in ışığını Janssen’in eklenmiş ışığı ile birlikte ve olmadan dikkatli bir şekilde karşılaştılar ve analiz ettiler. Bu verilerden, dış gezegenin tek başına yaydığı termal ışığı ortaya çıkarmayı ve atmosferindeki farklı gazlar için modellerle karşılaştırmayı başardılar.
Elde ettikleri sonuçlar, hidrojen ve helyum bakımından zengin bir ilkel atmosferin olası olmadığını gösteriyor. Ancak orada başka bir şey daha var: karbon monoksit veya karbon dioksit açısından zengin, kalın, uçucu bir atmosfer. Su, sülfür dioksit ve fosfin gibi başka elementler de olabilir.
Yıldızın yoğun ışınımı muhtemelen bu gazın uzaya sızma hızını artıracak ve bilim insanlarını atmosferin ötegezegenle birlikte oluşmadığı, Jüpiter’in uydusu Io’nun atmosferinde olduğu gibi gezegenin kendi magma okyanusundan gaz çıkışı yoluyla üretildiği ve yenilendiği sonucuna götürecektir.
Araştırmacılar bunun, Spitzer uzay teleskobu tarafından tespit edilen ötegezegenin termal radyasyon emisyonundaki değişimleri açıklayabileceğini söylüyor. Geçici bir atmosferin oluşumu ve dağılması verilere uyacaktır, ancak farklı elementler farklı dalga boylarındaki radyasyonu emdiği için atmosferik bileşimdeki değişiklikler de uyacaktır.
Hâlâ bilmediğimiz çok şey var – ancak bu yeni bulgularla gezegen bilimi, Samanyolu’nda yabancı dünyaların nasıl oluştuğunu ve geliştiğini anlama yolunda bir adım daha attı.
Araştırmacılar, “JWST ve diğer gözlemevleriyle gelecekte yapılacak gözlemler, atmosferin ve onun bu ilgi çekici kayalık gezegenin yüzeyi ve iç kısmıyla etkileşiminin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olacaktır” diye yazıyor.
Derleyen: Deniz KAFKAS
Kaynak: Kayalık Bir Süper-Dünya Üzerinde İlk Kez Önemli Bir Atmosfer Tespit Edildi
Ay’ın Sırrı Çözüldü: Dünya’nın Derinliklerinde Gömülü Bir Gezegenin İzleri Bulundu!
Ay’ın Sırrı Çözüldü: Dünya’nın Derinliklerinde Gömülü Bir Gezegenin İzleri Bulundu!