İki Yıl İçinde Başka Bir Dünya’yı Keşfedecek miyiz? Trappist-1e ve Atmosfer Arayışının Büyük Sırrı
Evrenin derinliklerinde, sadece kırk bir ışık yılı uzaklıkta bir kayalık gezegenin atmosferine dair ilk güçlü işaretler ortaya çıkıyor olabilir. Eğer bu bilgi doğrulanırsa, bilim insanları ilk kez yaşanabilir bölgede dönen kayalık bir ötegezegenin atmosferini tespit etmiş olacak. Bu gelişme, Dünya dışında yaşam arayışında tarihi bir dönüm noktası anlamına gelebilir.
yaşanabilir bölgeyi hangi koşullar tanımlar ve neden “altınilocks bölgesi” denir?
Yaşanabilir bölge, bir yıldızın çevresinde sıvı suyun var olabileceği sıcaklık aralığını ifade eder. Bu bölge ne çok sıcak ne de çok soğuktur; tam kararında bir dengeye sahiptir. Ancak yalnızca mesafe yeterli değildir. Bir gezegenin yüzeyinde suyun sıvı kalabilmesi için, gezegenin ısıyı tutabilecek kalın ve istikrarlı bir atmosfere sahip olması gerekir.
Sera gazları atmosferin içine hapsolmadığında, yüzey suyu donar ya da tamamen uzaya kaçar. İşte bu yüzden asıl soru şudur: Bu kadar kırılgan koşullarda, kayalık ötegezegenlerden kaçı atmosferini uzun süre koruyabilir?
kırmızı cüce yıldızlar neden yaşam arayışında kilit rol oynuyor?
Bugüne kadar keşfedilen kayalık ötegezegenlerin çoğu, Güneş’ten daha küçük ve soğuk olan kırmızı cüce yıldızların çevresinde bulunmuştur. Bu yıldızların yaşanabilir bölgeleri oldukça yakındır. Dünya’nın Güneş çevresindeki bir yıllık yörüngesiyle kıyaslandığında, bu gezegenler yalnızca birkaç gün ya da hafta içinde yıldızlarının etrafını turlar.
Bu kısa yörüngeler aslında bir avantaj yaratır. Çünkü her geçişte gezegenin atmosferi, yıldız ışığının bir kısmını süzer ve bu ışık, teleskoplara gezegenin bileşimi hakkında ipuçları verir. Özellikle kırmızı cüce yıldızlarda bu sinyal daha güçlüdür. NASA’nın James Webb Uzay Teleskobu, bu nedenle atmosferik gazları olağanüstü bir hassasiyetle inceleyebilmektedir.
Peki, yaşam arayışının önce kırmızı cüce yıldızların çevresinde başarıya ulaşması tesadüf olabilir mi?
trappist-1 sistemi: kırmızı cücenin etrafındaki yedi kardeş gezegen
Trappist-1 sistemi, kırmızı cüce yıldızının çevresinde dönen yedi kayalık gezegeniyle adeta göklerde kurulmuş bir laboratuvar gibidir. 2016 yılında keşfedilen bu sistem, Dünya’ya yalnızca kırk bir ışık yılı uzaklıktadır ve yaşanabilirlik araştırmaları için benzersiz bir fırsat sunar.
James Webb Uzay Teleskobu’nun gözlemleri, en içteki Trappist-1b, 1c ve 1d gezegenlerinin büyük ölçüde çıplak kayalar olduğunu gösterdi. Ancak umut, yaşanabilir bölgenin ortasında yer alan Trappist-1e gezegeninde devam etmektedir.
jwst gözlemleri trappist-1e hakkında ne söylüyor?
James Webb Uzay Teleskobu, iki bin yirmi üç yılının yazı ile sonbaharı arasında Trappist-1e’nin yıldız geçişlerini dört kez gözlemledi. Ancak yıldız yüzeyinde meydana gelen değişimler – tıpkı Güneş lekeleri gibi sıcak ve soğuk noktalar – gezegen sinyallerini gölgeledi ve verilerin yorumunu zorlaştırdı.
Bir yılı aşkın süren analizlerden sonra bilim insanları iki ihtimale ulaştı:
En heyecan verici ihtimal, Trappist-1e’nin azot ya da metan gibi ağır moleküllerle zenginleşmiş kalın bir atmosfere sahip olması.
Alternatif ihtimal ise, Trappist-1e’nin hiçbir atmosfer barındırmayan çıplak bir kaya olması.
Bu iki senaryo arasındaki fark hayati önem taşır. Çünkü birincisi, Dünya dışında yaşanabilir bir gezegenin ilk gerçek adayı demek olabilir.
trappist-1e üzerinde su ve yaşam olabilir mi?
Eğer Trappist-1e gerçekten sera gazlarıyla desteklenen kalın bir atmosfere sahipse, gezegenin yüzeyinde sıvı suyun varlığı mümkün olabilir. Su, bilinen tüm yaşam biçimleri için vazgeçilmezdir. Ancak kritik sorular hâlâ cevap bekliyor:
Trappist-1e’nin atmosferi, kırmızı cüce yıldızının güçlü radyasyon fırtınalarına karşı dayanabilir mi?
Tespit edilecek metan ya da karbondioksit gibi gazlar biyolojik faaliyetlerin mi, yoksa yalnızca jeolojik süreçlerin mi ürünü olacak?
Bu gezegen, ikinci bir Dünya olma ihtimalini gerçekten taşıyor mu?
önümüzdeki iki yıl içinde bilim insanları neyi öğrenmeyi hedefliyor?
Belirsizliği gidermek için astronomlar, iki bin yirmi beş yılının sonuna kadar on beş ek gözlem planladı. Bu gözlemlerde Trappist-1e’nin sinyalleri, çıplak kaya olduğu bilinen Trappist-1b ile karşılaştırılacak. Böylece, yıldızın karmaşık aktivitesinden kaynaklanan gürültü elenerek gezegene özgü atmosferik işaretler daha net ortaya çıkarılacak.
Eğer atmosferin varlığı kesin biçimde doğrulanırsa, galakside yaşanabilir gezegenlerin ne kadar yaygın olabileceğine dair anlayışımız kökten değişecek.
son düşünce: başka bir dünya’yı keşfetmenin eşiğinde miyiz?
Bilim kurgunun onlarca yıl boyunca sorduğu sorular bugün gerçek bilimin masasında duruyor. Trappist-1e, atmosferiyle birlikte gözlemlenen ilk kayalık ötegezegen olabilir. Bu gezegen, bize yeni bir yaşam alanı ihtimalini mi gösterecek, yoksa Dünya’nın ne kadar eşsiz olduğunu mu hatırlatacak?
Cevap çok uzak değil. Evren, önümüzdeki birkaç yıl içinde sırlarını açığa çıkarabilir.
Derleyen: Deniz KAFKAS
Kaynak: İki Yıl İçinde Başka Bir Dünya’yı Keşfedecek miyiz? Trappist-1e ve Atmosfer Arayışının Büyük Sırrı