Dünyadaki Yaşam Çeşitliliğini “Çiçekli Bitkiler” Sağlamış Olabilir
2021 makalesine göre, dinozorlar çağından sonra çiçekli bitkilerin evriminin Dünya’daki yaşam çeşitliliğinde bir patlamaya yol açması mümkündür. Şu anda yediğimiz, içtiğimiz, giydiğimiz ve inşa ettiğimiz bitkilerin çoğu çiçekli çeşitleridir. Bunlara, kabaca Yunancadan “tohum zarı” olarak tercüme edilen anjiyospermler yani çiçek açan bitkiler denir.
Pennsylvania Eyalet Üniversitesi’nden paleobotanikçi Peter Wilf, “Bir milyondan fazla, tozlayıcılar olarak arılar ve yaban arıları gibi modern böcek türleri, çekirgeler ve böcekler gibi yaprak böcekleri veya kelebekler gibi nektar yiyiciler varlıklarını anjiospermlere(çiçek açan bitkilere) borçludur” diyor. “Ve bu böcekler; örümcekler, kertenkeleler, kuşlar ve memeliler tarafından yenir.”
Dünya’daki türlerin çoğunun yüz milyonlarca yıl önce, okyanuslarda yaşadığı öne sürüldü, bu su kütlelerinin gezegenimizin yüzeyinin yüzde 70’inden fazlasını kapladığı düşünülürse mantıklı geliyor. Ancak bugün, yaşam çeşitliliğinin çoğu karadadır.
Yakın zamanda yayınlanan bir literatür incelemesinde, paleobiyolog Michael Benton ve meslektaşları, yaklaşık 100 milyon yıl önce meydana geldiğine inanılan bu geçişin çiçekli bitkilerden kaynaklandığını savunuyorlar. Bu düşünce, anjiyosperm biyolojisindeki çeşitli yeniliklerle örtüştü. Bu, meyve yiyen hayvanların evriminin arkasındaki itici güç oldu.
Benton, “Çiçekli bitkiler bir süredir var olmuş olabilir, ancak Kretase olarak bildiğimiz dinozor çağının son 70 milyon yılında daha sık ortaya çıkmaya başladılar” diyor. “Ama görünüşe göre dinozorlar onları yemek istemedi ve çam gibi kozalaklı ağaçları ve eğrelti otlarını çiğnemeye devam ettiler. Anjiospermlerin(çiçekli bitkiler) evrimsel anlamda gerçekten yükselişe geçmesi; ancak dinozorların ortadan kaybolmasından sonra oldu.”
Ekip, olayı kara temelli anjiyosperm devrimi olarak adlandırdı ve daha önce bunu gözden kaçırdığımızdan şüpheleniyor. Bu asteroit çarpması, deniz türlerinin yüzde 70’i dahil olmak üzere birçok canlı türünü yok etti; ama hayat yeniden kurulduğunda, karada kazananlar böcekler, kuşlar, memeliler ve sürüngenler oldu.
Paleobotanikçi Peter Wilf, “Bu olaylar, dinozorların ortadan kalkmasıyla onların sürekli ayaklar altında çiğnenmesi ve örselenmesinin sona ermesinden kaynaklanmış olması dahi mümkündür” diyor. Bilim insanları, bu çiçek evrimi deneylerinin karadaki yaşamı dört ana yolla çeşitlendirdiğini düşünüyorlar.
Birincisi, çiçekli bitkiler farklı habitatlara yayıldıkça, evrim onları göz kamaştırıcı bir dizi yeni biçime dönüştürdü. Bu yeni yapı çeşitleri, kimyasallar ve üreme stratejileri, diğer yaşamların etraflarında gelişmesi için yeni fırsatlar yarattı. Anjiospermlerin kendileri son derece çeşitli hale gelmekle kalmadı, diğer bitkiler ve hayvanlar için çok sayıda ekolojik konum oluşturdular.”diyor Benton. Dolayısıyla, üretkenlikteki artış, bu bitkilerin daha fazla enerji üretip paylaşması anlamına geliyor.
Evrimsel biyolog Hervé Soke, “Ayrıca kozalaklı ağaçlardan ve akrabalarından çok daha fazla Güneş enerjisi yakalayabilirler ve bu ekstra enerji tüm ekosistemde dolaşır” diyor.
Lezzetli bitki örtüsünden zengin yüksek enerjili tozlayıcı muamelelerine kadar ortaya çıkan yeni gıda kaynakları, bu bitkiler ve hayvanlar arasında sayısız karşılıklı ilişki yaratarak, biyolojik çeşitlilik için en büyük yırtıcılara kadar bir dizi yeni fırsatı tetikledi.
Sauquet, “Anjiospermler, başta böcekler olmak üzere onları tozlaştıran hayvanların evrimini de teşvik eder ve binlerce türe ev sahipliği yapan karmaşık orman yapıları oluşturabilirler” diye açıklıyor. Son olarak, çiçek açan bitkilerin sayısı arttıkça yerel iklimi de etkilemeye başladılar. Daha yüksek bir terleme oranı, bitkilerin topraktan daha fazla su çekip atmosfere aktardığı, iklimi ve su döngüsünü değiştirdiği anlamına geliyor.
Bu, anjiyospermlerin tropik sulak alanlarını genişletmesine ve dolayısıyla kurbağalardan mantarlara ve hatta eğrelti otları gibi onlardan önce var olan diğer bitkilere kadar birçok başka tür için uygun yaşam alanlarını genişletmesine mümkün kıldı. Bu bir “kazan-kazan” durumuydu. Sauquet, “Öte yandan, örneğin çam ailesine dayanan kozalaklı ormanlar, daha az oranda başka bitki veya hayvan türü içerir ve muhtemelen hiçbir zaman tür açısından zengin olmamıştır.” diyor.
Benton ve meslektaşları, genetikteki farklılıkların, anjiyospermlerin diğer bitkilerden çok daha fazla çeşitlenmesine olanak sağladığını öne sürüyor. Geçmişteki genom çiftlenmelerine (tüm bitkilerde ortak olan ve daha fazla kromozoma yol açabilen bir özelliktir) rağmen, daha az kromozom içeren nispeten küçük genomlara sahiptirler. Genomlarını küçülten mekanizmalar, çiçekli bitkilerin bu kadar kolay yeni genotipler yaratmasını sağlayan şey olabilir.
Araştırmacılar, angiospermlerin, kozalaklı ağaçlar gibi gymnospermlere(açık tohumlu bitkilere) kıyasla önemli ölçüde daha yüksek fizyolojik olarak hızla gelişme yeteneği sergilediğini açıklıyor. Bu, çiçekli bitkilerin Dünya’da tamamen yeni bir yaşam biçimine girmesine olanak sağlamış olabilir. Bu da sonunda bizim sistemimiz oldu.
Derleyen: Feyza ÇETİNKOL
2021 Yılının Doğa Fotoğrafçısı Kazananları: Birincilik Ödülü 3000 Euro
/Dünyadaki Yaşam Çeşitliliğini “Çiçekli Bitkiler” Sağlamış Olabilir/