Dinozorlar Bu Evrimsel Adaptasyon Sayesinde Hakimiyet Kurdular
Megakentleri ve sakin tarım arazileriyle evimiz dediğimiz gezegene bir zamanlar otobüs ve beş katlı evler büyüklüğündeki dinozorların nasıl egemen olduğunu hayal etmek bazen zor.
Brezilyalı paleontolog Tito Aureliano, küçük hava keseleriyle dolu içi boş kemiklerin dinozorların hayatta kalması için o kadar önemli olduğunu keşfetti ki, bu özellik evrim sırasında birkaç soyda aynı anda birbirinden tamamen bağımsız olarak gelişti.
Araştırmaya göre, hava boşluklu kemikler üç ayrı soyda evrimleşmiştir: pterozorlar (teknik olarak uçan sürüngenler) ve iki dinozor soyu, theropodlar (karga büyüklüğündeki Microraptor’dan devasa Tyrannosaurus’a kadar) ve sauropodomorflar (Brachiosaurus dahil uzun boyunlu otoburlar). Bilim insanları Brezilya’nın güneyinde yaklaşık 233 milyon yıl önceki Geç Triyas dönemine odaklandı.
Bir hayvan her çoğaldığında, evrim genetik koda rastgele varyantlar ekler. Bu varyantlardan bazıları yavrulara aktarılır ve zaman içinde evrimleşir. Charles Darwin evrimin “sonsuz sayıda en güzel formları” yarattığına inanıyordu.
Ancak bazı adaptasyonlar, aynı kartı defalarca yazmak gibi, kendiliğinden tekrar tekrar ortaya çıkar. Aynı kart farklı destelerde görünmeye devam ediyorsa, bu evrimin önemli ve etkili bir çözüm bulduğunun işaretidir.
Brezilyalı ekibin üzerinde çalıştığı seçenek, dinozorların vücut kütlelerini azaltırken güçlerini artıracak olan hava boşluklu omur kemikleriydi.
Hafif ama güçlü
Genellikle internet üzerinden satın alınan ürünler, hava boşluklu kemiklerle aynı faydalara sahip olan oluklu mukavva ile paketlenir. Hafiftir, ancak sert ve güçlüdür.
Oluklu mukavva ya da ilk adıyla oluklu kağıt, insan yapımı bir tasarım deneyi olarak büyük bir başarı elde etmiş ve artık günlük hayatımızın bir parçası olmuştur.
Patenti 1856’da İngiltere’de alındı ve aslında o dönemde Viktorya dönemi İngiltere’sinde ve Amerika Birleşik Devletleri’nde popüler olan silindirleri desteklemek için tasarlandı.
Üç yıl sonra Darwin, avantaj sağlayan evrimsel özelliklerin, avantaj sağlamayan varyantlara göre gelecek nesillere aktarılma olasılığının daha yüksek olduğunu belirttiği Türlerin Kökeni adlı kitabını yayınladı.
Bilgisayarlı tomografi teknolojisi Aureliano ve meslektaşlarının inceledikleri katı fosillerin içine bakabilmelerini sağladı. Modern teknoloji olmasaydı, fosillerin içini incelemek ve omurgadaki hava keselerini tespit etmek imkansız olurdu.
Ancak çalışma, ortak ataların hiçbirinin bu özelliğe sahip olmadığını gösterdi. Her üç grup da hava keselerini bağımsız olarak ve her seferinde biraz farklı şekilde evrimleştirmiş olmalı.
Hava keseleri muhtemelen dinozorların kanındaki oksijen seviyesini artırıyordu. Triyas dönemi kavurucu sıcak ve kuru bir iklimle karakterize ediliyordu. Dolayısıyla, kanda dolaşan daha fazla oksijen dinozorların vücutlarını daha etkili bir şekilde soğutmuş olabilir.
Ayrıca daha hızlı hareket etmelerini de sağlardı. Buna ek olarak, boşluklar antik kertenkelelerin iç kemik yapısını güçlendirirken, büyük ve güçlü kasların bağlanması için daha fazla yüzey alanı yarattı.
Tüm bunlar, kemiklerin hayvanı gereksiz yere ağırlaştırmadan çok daha büyük bir boyuta ulaşmasını sağlamış olabilir. Modern kuşlarda, havalandırılmış kemikler benzer şekilde genel kütleyi ve hacmi azaltırken, uçuş için gereken kemik gücünü ve sertliğini artırır.
Tarih öncesi miras
Bu dinozor mirasının yankıları günümüzde yaşayan birçok canlıda bulunmaktadır. Sadece kuşlar değil, diğer hayvanlar da büyük kemiklerini ve kafataslarını ağırlık yapmadan desteklemek ve güçlendirmek için hava keselerini kullanır.
Bunun en güzel örneği fil kafatasıdır. Filin kafatasının içinde, hayvanın boyun kaslarını zorlamadan devasa kafasını ve ağır dişlerini hareket ettirmesini sağlayan büyük boşluklar vardır.
İnsan beyni de iki sert, kompakt kemik tabakası (iç ve dış tablalar) tarafından korunur ve bunların arasında diploe olarak bilinen daha yumuşak, süngerimsi ve havalanmış bir kemik tabakası bulunur. Bu, kafataslarımızın hafif ama güçlü olmasını ve kafatası darbelerini emebilmesini sağlar.
Bunlar, hayvanların tekrar tekrar aynı sorunla karşılaştığı ve her seferinde benzer, ancak her zaman aynı olmayan çözümler geliştirdiği yakınsak evrim örnekleridir. Modern hayvanlar da dinozorlarla aynı evrimsel modele göre hareket etmektedir.
Derleyen: Feyza ÇETİNKOL
Kaynak: Dinozorlar Bu Evrimsel Adaptasyon Sayesinde Hakimiyeti Kurdular
En Eski Deniz Sürüngeni: 200 Milyon Yıllık İhtiyozor Fosili Keşfedildi