Beynin Ödül Sistemi Sandığımızdan Farklı Çalışıyor
Dopamin, insan beyninde en kapsamlı şekilde incelenen kimyasal habercilerden biridir ve bilim insanları hala bu kadar çok şeyi başarmak için nasıl çalıştığını anlamaya çalışmaktadır.
Yıllar boyunca klasik görüş, dopaminin salındığında kimyasal bir megafon gibi beyinde yavaşça yayıldığı ve çok sayıda hedef hücreye bilgi yaydığı yönündeydi.
Ancak son zamanlarda bu bakış açısı değişti. Yeni araştırmalar, dopaminin komşu hücrelere milisaniyeler içinde tam olarak yönlendirilen kısa, keskin fısıltılar da yapabildiğini öne sürüyor.
Araştırmacılar haklıysa, bu lokalize sinyal beynin dopamin sisteminde gözden kaçan “temel bir yapı taşı” olabilir.
Beyindeki dopamin vücudun geri kalanındaki dopaminden farklıdır. Kanda dopamin, bağışıklık tepkilerimizin yanı sıra birden fazla organın işlevini modüle etmeye yardımcı olur.
Beyinde ise hareket ve ruh halinden uyku ve hafızaya, ödüllendirme ve motivasyona kadar çeşitli hayvan davranışlarına aracılık eden kimyasal bir habercidir.
Dopamin salgılayan nöronların bunu farklı ateşleme modelleriyle yaptığı bilinmektedir, ancak bu özel sinyallerin hangi mesajları kodladığı veya neden olduğu açık değildir.
Hem hızlı hem de yavaş sinyaller gönderme yeteneği, beynin dopamin sisteminin bu kadar özgüllükle nasıl bu kadar çok şey başarabildiğini açıklayabilir.
Beyindeki ana dopamin yolu. (Slashme/Wikimedia Commons/CC BY-SA 4.0)
ABD’deki Colorado Üniversitesi ve Augusta Üniversitesi’nden bilim insanları, canlı dokuları görüntülemek için çok uygun olan özel bir mikroskop altında, canlı farelerin beyinlerinde yerel dopamin salınımını tetiklediler.Daha sonra floresan boyama kullanarak, yakındaki nöronların sadece birkaç küçük alanındaki reseptörleri aktive etmesini izlediler. Bu kısa menzilli aktivasyon hızlı bir sinirsel tepki ortaya çıkardı. Bu arada daha geniş dopamin salınımı yaygındır ve daha yavaş bir tepki ortaya çıkarır.
Colorado Üniversitesi’nden farmakolog Christopher Ford, “Mevcut araştırmamız, beyindeki dopamin sinyalizasyonunun ve iletiminin düşündüğümüzden çok daha karmaşık olduğunu ortaya koydu” diyor.
“Dopaminin birçok farklı davranışta rol oynadığını biliyorduk ve çalışmamız, tüm bu farklı davranışların dopamin tarafından nasıl düzenlenebileceğini anlamak için bir çerçevenin başlangıcını veriyor.”
Ford ve meslektaşları tarafından incelenen spesifik nöronlar, beynin striatumundan geliyor – motor ve ödül sistemlerinde yer alan bazal gangliyonların dopamin salgılayan nöronlar açısından zengin bir parçası.
Striatum beynin çeşitli bölgelerinden dopamin girdileri alır ve şizofreni, bağımlılık ve DEHB gibi nörodejeneratif bozukluklarda rol oynar.
Örneğin Parkinson hastalığı, striatuma bağlanan dopamin nöronlarının dejenerasyonu ile belirgindir.
Dopaminin beynin bu bölümünde sinyalleri nasıl gönderdiğinin daha iyi anlaşılması, çeşitli durumlar için yeni tedaviler bulmak açısından çok önemli olabilir.
Ford, “Dopamindeki işlev bozukluklarının Parkinson hastalığı, şizofreni veya bağımlılık gibi hastalıklara nasıl katkıda bulunduğunu anlamaya çalışırken gerçekten buzdağının sadece ucundayız” diyor.
“Dopamin sinyalindeki bu spesifik değişikliklerin bu farklı nörolojik ve psikiyatrik hastalıklarda nasıl etkilendiğini kavramak için daha fazla çalışmaya ihtiyaç vardır.”
Kaynak: https://www.sciencealert.com