12 Işık Yılı Uzaklıkta Gizemli Bir Süper Jüpiter: JWST’nin Heyecan Verici Keşfi
Gökbilimciler, James Webb Uzay Teleskobu (JWST) kullanarak yeni bir ötegezegen keşfettiler; bu gaz devine Eps Ind Ab adını verdiler.
Daha da heyecan verici olan şey, bu dış gezegenin yıldızının gözlemlerinden bağımsız olarak doğrudan ayrı bir varlık olarak görüntülenmiş olmasıdır. Bu, aynı zamanda yerdeki teleskoplarla görüntülenmeden JWST tarafından görüntülenen ilk ötegezegen olma özelliğini taşıyor.
Yeni keşfedilen bu dünya, JWST tarafından bugüne kadar incelenen tüm gaz devlerinden çok daha soğuk; yıldızının yörüngesinde Neptün’ün Güneş’e olan uzaklığına benzer bir mesafede dönen bir süper Jüpiter.
Bu da keşfi, ötegezegenler arasında nadir bir hazine haline getiriyor ve ötegezegen biliminde yeni bir aşamanın başlangıcı olabilir.
Almanya’daki Max Planck Astronomi Enstitüsü’nden astronom Elisabeth Matthews, “Bu yeni gezegeni görüntülediğimizi fark ettiğimizde çok heyecanlandık” diyor.
“Şaşırtıcı bir şekilde, MIRI görüntülerimizde ortaya çıkan parlak nokta, gezegen için beklediğimiz konumla eşleşmiyordu. Önceki çalışmalar bu sistemdeki bir gezegeni doğru bir şekilde tanımlamış ancak bu süper Jüpiter gaz devinin kütlesini ve yörünge mesafesini hafife almıştı.”
Bugüne kadar dünyanın dört bir yanındaki gökbilimciler yaklaşık 5.700 ötegezegenin, yani Güneş Sistemi dışındaki gezegenlerin varlığını keşfedip teyit ettiler. Ancak bu tespitler genellikle dolaylı olarak adlandırdığımız şekilde gerçekleşiyor.
Bu da aslında ötegezegeni görmediğimiz anlamına geliyor. Ev sahibi yıldız üzerindeki etkisini görüyoruz. Bizimle yıldızın arasından geçen bir ötegezegen yıldızın ışığını biraz karartırken, ötegezegenin kütleçekim kuvveti yıldızı çeker ve yıldızın ufacık da olsa yalpalamasına neden olur.
Dış gezegenlerin kendisini sıklıkla göremememizin nedeni, çok küçük ve çok uzakta olmaları ve yansıttıkları ya da yaydıkları ışığın çok sönük olmasıdır.
Dolaylı tespit yöntemleri, daha büyük ötegezegenleri ve ev sahibi yıldıza çok yakın olan ötegezegenleri tercih eder. Çünkü ötegezegenin yıldızın önünden geçme olasılığı daha yüksektir ve bu da onu gözlemleme olasılığının çok daha yüksek olduğu anlamına gelir.
Ancak daha büyük bir yörünge uzaklığında olan ötegezegenlerin doğrudan tespit edilebilme olasılığı daha yüksektir, çünkü daha büyük bir mesafe, ışıklarının yıldızın ışığı tarafından boğulma olasılığının daha az olduğu anlamına gelir. Bunu yapmak hala oldukça zor – bugüne kadar sadece yaklaşık 25 ötegezegen doğrudan görüntülendi – ancak bu, başka türlü incelenmesi zor olan yabancı gezegen sistemlerinin uzak bölgeleri hakkında daha fazla bilgi edinmemize yardımcı olan bir yöntemdir.
Eps Ind Ab’ın ana yıldızı Epsilon Indi A, Dünya’dan sadece 12 ışık yılı uzaklıktaki üçlü yıldız sisteminde yer alan turuncu bir cüce yıldızdır. Uzun süreli gözlemler sırasında gökbilimciler, Epsilon Indi A’nın biraz garip davrandığını fark etmişlerdi. Sanki sistemdeki diğer iki yıldızdan biri tarafından değil de, yıldızın yörüngesinde dönen dev bir dünya tarafından yerçekimsel olarak çekiliyormuş gibi hareket ediyordu.
Bu, JWST’nin işaretidir. Kızılötesi teleskop, daha önce hiçbir uzay teleskobunun yapamadığı şekilde loş ışığı algılayabiliyor ve yıldızın ışığını engellemek için bir koronagraf içeriyor. Bu nedenle Matthews ve meslektaşları, Epsilon Indi A’nın etrafındaki boşluğa bakmak için zaman ayırdılar.
Ve gerçekten de bir şey buldular: yıldızın yörüngesinde parlak bir nokta. Ama şaşırtıcı bir şekilde, düşündükleri yerde değildi.
Matthews, “Verilerimizde beklenen dış gezegenle eşleşmeyen bir sinyal keşfettik” diyor. “Ama gezegen yine de dev bir gezegen gibi görünüyordu.”
Araştırmacılar, gözlemlerine ve arşiv verilerine dayanarak, noktanın gerçekten de bir ötegezegen olduğunu ve daha uzak bir konumdaki başka bir nesne olmadığını belirleyebildiler. Epsilon Indi A etrafında yaklaşık 200 yıllık bir yörüngeye sahip, yaklaşık 28 astronomik birim uzaklıkta, çok soğuk bir gaz devi gibi görünüyor. Neptün’ün Güneş’ten uzaklığı yaklaşık 30 astronomik birimdir.
Önceki tahminler, 8,8 astronomik birim uzaklıkta Jüpiter’in yaklaşık üç katı kütleye sahip bir dünya öngörüyordu. Bulmayı beklediğimiz şey ile bulduğumuz şey arasındaki bu büyük fark, doğrudan görüntülemenin yabancı dünyaların incelenmesinde ne kadar değerli olabileceğinin altını çiziyor.
Eps Ind Ab ile işimiz henüz bitmedi. Araştırmacılar, atmosferik bileşimi hakkında bilgi sağlayacak daha fazla gözlem yapabileceklerini ve yörüngesini iyileştirebileceklerini umuyorlar.
Matthews, “Uzun vadede, tespit edilememiş olabilecek soğuk gaz devlerini avlamak için yakındaki diğer gezegen sistemlerini de gözlemlemeyi umuyoruz” diyor.
“Böyle bir araştırma, gaz gezegenlerinin nasıl oluştuğu ve geliştiğinin daha iyi anlaşılması için temel oluşturacaktır.”
Derleyen: Deniz KAFKAS
Kaynak: 12 Işık Yılı Uzaklıkta Gizemli Bir Süper Jüpiter: JWST’nin Heyecan Verici Keşfi
Uzayda Tehlike Çanları: Gaia Teleskobu Mikrometeoroid ve Güneş Fırtınası ile Mücadele Ediyor
Uzayda Tehlike Çanları: Gaia Teleskobu Mikrometeoroid ve Güneş Fırtınası ile Mücadele Ediyor