Quetzalcoatl, eski Mezoamerikan panteonu içindeki en önemli tanrılardan biriydi. Quetzalcoatl, iki Nahuatl’ın (Aztekler dilinin) deyimiyle, zümrüt sümbül kuşu olan quetzal ve yılan demek olan coatl’ın birleşimidir. Bu nedenle, Quetzalcoatl yaygın olarak İngilizce’de tüylü yılan olarak bilinir.
Quetzalcoatl’ın Kökenlerini Bulmak
Ancak bu tanrı, Mezoamerikan diğer uygarlıklar tarafından da biliniyordu. Mesela Maya halkı Quetzalcoatl’a Kukulkán ismini veriyor, Guatemala Quiché ise bu tanrıyı Gucumatz olarak biliyordu.
Aztek tanrısı Quetzalcoatl, Codex Telleriano-Remensis (16. yüzyıl)’de tasvir edildi.
Quetzalcoatl’ın kökü, ya da en azından tüylü yılanın biçimi, M.Ö. 13-5. Yüzyıllar arasında varolan Olmec uygarlığına kadar uzanır. İlahi bir tüylü yılanın temsili, La Venta Anıtı olarak bilinen ünlü bir Olmec oyması üzerinde bulunur. Bununla birlikte, Quetzalcoatl kültü ancak Geç Klasik dönemde birkaç yüzyıl sonra ortaya çıkmıştır.
La Venta Stela 19’un fotoğrafı, Mesoamerica’daki Tüylü SYılan’ın bilinen en eski temsili.
Quetzalcoatl’ın Yeni Özellikleri
Quetzalcoatl’ın ibadet edildiği bu dönemin medeniyetlerinden biri, MS 3. ve 8. yüzyıllar arasında var olan Teotihuac uygarlığıydı. Görünüşe göre bu uygarlık insanları Quetzalcoatl’ı, bir yağmur tanrısı olarak biliyor ve bir bitki tanrısı olan Talloc ile yakın görerek yeryüzü ve su tanrısı olarak tapıyorlardı. Toltecs iktidara geldiğinde Quetzalcoatl kültünde bazı önemli değişiklikler meydana geldi. Bu dönemde, Quetzalcoatl, bu kültürün merkezi özelliklerinden olan savaş ve insan kurbanının gökyüzü cisimlerinin ibadetiyle bağlantılı olduğu sabahın ve akşamının tanrısı haline geldi.
Codex Telleriano-Remensis’te tasvir edildiği gibi tüylü yılan formundaki Quetzalcoatl.
Quetzalcoatl’ın bir güneş tanrısı rolü Aztek döneminde muhafaza edildi, ancak bir takım diğer görevler de verildi. Örneğin, Quetzalcoatl Venüs gezegeni ile ilişkilendirildi, kuyumcuların ve diğer zanaatkârların koruyucusu haline geldi ve öğrenme, bilim, el sanatları, sanat ve tarımın tanrısı olarak görüldü. Quetzalcoatl’ın, Aztek uygarlığının iki önemli özelliği olan takvimi keşfettiği ve mısırı keşfettiği de söyleniyor. Dahası, Quetzalcoatl rüzgarlarla, özellikle tarıma bağımlı bir toplum için önemli olan yağmur bulutlarının bir köprüsüyle ilişkilendirildi.
Montezuma, Quetzalcoatl’a tütsü sunuyor.
Yaratılış Efsanelerinde Quetzalcoatl
En önemli olan da, Quetzalcoatl’ın bir yaratıcı tanrı statüsüne yükseltilmesidir. Azteklere göre, Quetzalcoatl, Tonacateuctli ve Tonacacihuatl’ın orijinal yaratıcı tanrıların dört oğlundan biriydi. Quetzalcoatl ve kardeşlerinden biri olan Tezcatlipoca’ya dünyayı yaratma görevi verildi.
Mitin bir versiyonunda iki kardeş birbiri ile sürekli kavga ederek birbirini izleyen birkaç çağın yaratılmasına ve yok edilmesine yol açtı. Örneğin, 1. Çağda Quetzalcoatl, taştan bir sopayla Tezcatlipoca’ya saldırdı; öfkeli kardeşinin jaguarlarına tüm insanları yemesi için emir vermesine neden oldu. Aztekler, bu yaratma ve yıkım döngüsünün dört kez gerçekleştiğine ve şu an 5. çağda olduğumuza inanıyordu.
Quetzalcoatl, fetih sonrası Tovar Codex’te tasvir edildi.
Mitin başka bir versiyonunda iki kardeş daha paylaşımcıdır ve kendilerini dev yılanlara dönüştürerek yeryüzünü ve gökyüzünü yaratmayı Tlaltcuhtli (veya Cipactli) olarak bilinen bir kadın sürüngen canavarın yarısını kopararak başarmışlardır. Böylece iki tanrı güneş ve ay, ilk erkek ve kadın ve diğer tanrı gibi başka şeyleri de yarattı.
Quetzalcoatl’ın Sonu
Quetzalcoatl’ın nasıl sona erdiğini anlatan bir Toltec efsanesi var. Bu efsanede tanrı, Tula’nın papaz-kralıydı ve asla insan kurban etmemiştir, yalnızca bitki veya küçük hayvanları kurban etmiştir. Alternatif olarak, tanrı yalnızca insan kanını değil, bu tür fedakarlıkları kabul etti. Her durumda, Tezcatlipoca Quetzalcoatl’dan memnun değildi ve ondan kurtulmak istedi. Tezcatlipoca, kız kardeşi Quetzalpétatl ile ensest yapmasına neden olan Quetzalcoatl’ı sarhoş etmeyi başardı. Uyandığında, Quetzalcoatl utanıyordu ve Atlantik kıyısına kadar her yeri dolaştı. Efsanenin bir versiyonunda, ölü yakılan bir odun yığını oluşturdu ve kendini kurban etti. Bir başkasında, yılanlardan yapılmış bir sal üzerinde doğuya doğru yola çıktı.
Tüylü bir yılan olarak Quetzalcoatl heykeli.
Haber: Wu Mingren
Çeviren: Bünyamin Tan